Page 127 - Các Chuyên Đề Về Nguy Cư Sức Khỏe

Người Sán Chay có các món ẩm thực mang đặc trưng rất riêng của tộc người

được thê hiện rõ nét trong các món ăn ngày tết. Mỗi năm đồng bào có 4 ngày lễ

lốn còn gọi là tứ qúy. Vào dịp tết Nguyên đán, ngưòi Sán Chay có thói quen ăn

bún, thịt gà thiến, thịt lợn, các loại bánh chưng, bánh gai, bánh rán, Tiếp đó là

các tết trong năm như tết 3/3 làm xôi đen từ gạo nếp và lá cây sau sau; tết 5/5

làm bún, thịt gà và bánh nang (bánh gio); rằm tháng 7 làm bún, thịt gà và bánh

gai. Món ăn ngày tết rất phong phú với nhiều thức ăn nguồn gốc động vật song

không thể thiếu cơm nếp nhiều mầu, bánh gai, bánh gio. Để làm bánh gai, người

Sán Chay phải lấy lá gai từ tháng 6, tháng 7 tưốc bỏ xương phơi khô rồi cất, đến

tết họ lấy lá đó luộc lên băm nhỏ hoặc giả ra trộn vối bột, giã cho thật dẻo rồi mới

gói thành bánh được đồ hoặc hấp chín. Còn bánh gio được làm bằng cách lấy vỏ

đỗ, vỏ bưởi, vỏ mít, cây ngô đồng độít lấy tro hoà vối nước, ngâm gạo nếp vào nưốc

• tro cho mểm đi, vớt gạo ra gói bằng lá cây mai. Khi gói thì sử dụng khuôn bằng

ông nứa, đem luộc chín để nguội. Lúc ăn thì cắt ra từng khoanh nhỏ chấm với

đường hoặc mật, bánh có vị tê tê đầu lưỡi và mùi vị tổng hợp.

Xuất phát từ những tín ngưổng và quan niệm khác nhau nên trong mỗi

dòng họ người Sán Chay đều có sự kiệng kị khác nhau. Nhưng nhìn chung hầu

như tất cả các họ của đồng bào Sán Chay đều kiêng không àn thịt chó vì họ cho

rằng chó là một con vật xấu xa, lừa lọc. Đặc biệt tất cả những người được cấp

sắc đều không được ăn thịt chó. Trường hợp những người có cấp sắc mà cô' tình

ăn thịt chó sẽ bị thánh tướng vật chết, nếu ăn nhầm sẽ bị đau ôm. Ngày nay,

nhiều ngưòi Sán Chay cũng ăn thịt chó, song họ không bao giò làm thịt chó và

ăn thịt chó tại nhà. Trong ngày rằm ngày mồng một người Sán Chay kiêng

không ăn thịt trâu, riêng từ rằm tháng chạp năm trước đến rằm tháng giêng

năm sau phải kiêng hẳn không được ăn. Khi trong nhà có đám tang, con cháu

phải ăn chay, chỉ được ăn rau, kiêng ăn thịt, cá, mỡ. Đến khi người chết chôn

xong, việc ăn uống mới trỏ lại bình thường. Khi mang thai người phụ nữ dân tộc

Sán Chay phải kiêng rất nhiều thứ liên quan đến tín ngưỡng, họ kiêng uống

thuốc sắc từ các loại cây có gai vì sợ con bị mụn nhọt, không ăn đu đủ chín,

không ăn chuối dính đôi vì sỢ sinh đôi... Sau khi đẻ, sản phụ phải ăn kiêng

trong một tháng. Thức ăn của sản phụ thường là rau ngót, gừng hoặc nghệ đen

nấu với thịt gà hoặc thịt lợn. Họ kiêng không ăn trứng, cá mè, rau cải vì sợ sa

da con, hâu sản...

Tóm lại, phong tục về ăn uống của người Sán Chay đa dạng, phong phú,

được chế biến theo nhiều cách mang đậm tính văn hoá. Nhũng đồ ăn thức uống

đó phần nào còn nói lên được những đặc điểm sinh hoạt, địa bàn cư trú và điểu

kiện xã hội cũng như tôn giáo tín ngưỡng của đồng bào Sán Chay. Một số phong

tục tập quán về ăn uống của người Sán Chay vẫn còn được bảo lưu bền vững

mãi như những yếu tô" đặc trưng của một phong cách tộc người trong đòi sống

văn hoá vật chất.

127