Page 126 - Các Chuyên Đề Về Nguy Cư Sức Khỏe

loại lá cây để tạo nên hương vị và mầu sắc hấp dẫn của món ăn như: xôi cẩm

(cơm đen) lấy cây cẩm hoặc lá cây sau sau giã ngâm lấy nước mầu đen đun sôi

đê nguội thả gạo nếp vào ngâm đến khi gạo có màu đen thì mang ra đồ. Khi sôi

chín cho vào chảo xào với muối, mỡ, hành. Xôi đỏ lấy cây cẩm đỏ ngâm giống

như làm xôi cẩm nhưng sau khi đồ xôi chín, không xào vói muối, mỡ, hành như

xôi cẩm mà đơm luôn ra bát. Đe làm xôi xanh (cơm xanh) lấy lá gừng giã nhỏ

vắt lấy nước, đun sôi lên rồi cô nước lại. Gạo nếp ngâm qua đồ chín, khi ăn thì

bắc ra trộn với lá gừng đã cô cùng một chút mõ, loại cơm xanh này có hương vị

rất thơm ngon.

Trước đây ngưòi Sán Chay thường ăn xôi hoặc cơm nếp vào buổi sáng, bữa

tốì mới ăn cơm tẻ. Khi nấu cơm đồng bào thường chắt nước cơm ra để uôVig thay

nước canh trong khi ăn cơm, theo đồng bào cho rằng nước cơm này uống thay

canh vừa bổ, vừa mát lại kích thích tiêu hóa tốt. Dưa, cà muối, trám kho với

tôm tép hay cá kho mặn là những món ăn thông thường của người Sán Chay, có

thể để được vài ba bữa. Người Sán Chay thường ăn rau cải sông chấm với bỗng

rượu chua nấu chín hay rau sắn muối chua nấu vâi cá.

Do đặc điểm của địa bàn cư trú nên các nghề chăn nuôi, săn bắn, hái lượm

và chài lưới của họ cũng phát triển. Vì vậy thức ăn của họ rất phong phú và dồi

dào, được lấy ra từ trong quá trình cải tạo thiên nhiên như các loại cá, gà, vịt,

chim, lợn, hươu, nai, cầy cáo tăng hương vị người Sán Chay còn sử dụng các

loại hương liệu và gia vị như gừng, ớt, muối, mẻ, tương và các loại rau thơm.

Chúng được chế biến theo nhiều cách đa dạng, phong phú vối trình độ khá cao

dưới hình thức chủ yếu là đun nấu trong nồi, đồ trong chõ, lam trong ống tre

hay phơi khô gác bếp để bảo quản lâu dài. Người Sán Chay biết gói khá nhiều

loại giò, ví dụ như họ lấy thịt thủ thái nhỏ hoặc để miếng to xào qua với các thứ

gia vị như mộc nhĩ, nấm hương, hành và một sô" gia giảm khác rồi gói vào lá

chuối (hoặc lá dong) bó lại ép chặt gọi là giò thủ, ngoài ra còn có giò mỡ, giò lụa.

Bên cạnh các loại giò đồng bào còn biết làm các loại nem, chả. Chả của ngưòi

Sán Chay làm cũng rất độc đáo, họ không gói thịt vào rán ngay mà lấy thịt nắm

lại luộc qua rồi mới đem rán.

Trước đây người Sán Chay chỉ mổ lợn, mổ gà vào những dịp cúng lễ, ma

chay hoặc cưối xin. Cách chế biến rất đơn giản, chủ yếu là luộc. Riêng đối với

thịt gà, vịt ngưòi Sán Chay chỉ luộc hoặc nấu vối bí đao chứ không bao giò quay

hay rán. Khi có khách quí đến nhà họ thường tiếp bằng món thịt gà xào với mõ

và gừng, thịt lợn luộc. Người Sán Chay quan niệm bộ gan và thịt lưòn gà là quí

nên khi ngồi ăn thường gắp cho khách và bố mẹ già. Khi giết thịt một con vật,

ngưòi Sán Chay cho rằng tiết chảy ra đầu tiên là tinh khiết và bổ nhất vì vậy bà

con còn có thói quen ăn các loại tiết canh gà, vịt, lợn. Đặc biệt trong cỗ đám cưới

không bao giờ được thiếu món tiết canh. Tuy nhiên, tiết canh là món ăn sông

tiềm ẩn nhiều yếu tcí gây bệnh như tả, lỵ, ký sinh trùng các loại... do đó cần

tuyên truyền rộng rãi trong nhân dân để dần dần loại bỏ tập tục này.

126