Page 190 - Vũ Trụ Và Hoa Sen

Tôi nghiên cứu gì: Khoa học ỏ mọí trạng thái của nó

luật vật lí cũng mất đi sự cứng nhắc của chúng. Với sự phát
triển của lí thuyết hỗn độn, tính không thể tiên đoán và
tính bất định đã rầm rộ tiến vào thế giới vĩ mô.
Nhà toán học Henri Poincaré, một trong những người
tiên phong của lí thuyết hỗn độn, đã đáp lại cương lĩnh
tất định của Laplace như sau: "Một nguyên nhân rất nhỏ,
tới mức ta không hề nhận thấy, lcỊÌ tạo ra một hậu quả lớn
tới mức ta không thể không thấy; và khi đó ta thường nói
rằng hậu quả này là do ngẫu nhiên. Nếu như ta biết chính
xác các định luật của tự nhiên và tình trạng ban đầu của
vũ trụ, chúng ta có thể tiên đoán chính xác tình huống của
chính vũ trụ ấy ở một thời điểm sau đó. Nhưng ngay cả klri
các định luật tự nhiên không cùn là bí mật với chúng ta đi
nữa, thì chúng ta củng chỉ có thể biết một cách gần đúng
về trạng thái ban đầu. Nếu điều đó cho phép ta tiên đoán
được tình trạng sau đó với cùng một mức độ gần đúng, thì
với chúng ta thế cũng là được. Ta nói rằng hiện tượng đã
được tiên đoán, và rằng nó bị chi phối bởi các định luật.
Nhưng klaông phải lúc nào cũng như vậy, có klii những
sai kliác nhỏ của các điều kiện đầu lại sẽ sinh ra những sai
kliác rất lớn ở các hiện tượng cuối. Một sai số nhỏ lúc ban
đầu lại gây ra một sai số rất lớn ở cuối. Và do vậy sự tiên
đoán trở nên bất klià".
Cần phải hiểu rỏ rằng ý nghĩa khoa học của từ "hỗn
độn" {chaos) không liên quan gì với nghĩa hỗn loạn hay
lộn xộn nói chung. Hỗn độn ờ đây gắn với khái niệm
không thể tiên đoán trước một cách dài hcạn. Chẳng hạn,

T95