Page 93 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 93
Tống bình Chăm, triều đình vững mạnh, muốn tập trung quyền
hành, phong vương cho các con cử đi trấn thủ các địa phương,
giám sát chặt chẽ các thổ hào, tù trưởng. Một sô" lãnh tụ địa
phương khỗng chịu nên phải dùng binh lực đánh dẹp. Từ đấy, ít
còn chê độ phân phong có thế tập, chuyển sang chế độ trung ương
tập quvên. Quan lại địa phương do triều đình bô dụng, có sự
thăng, giáng, thuyên chuyển, cách bãi. Riêng các vùng rừng núi
xa xôi vãn còn những tù trương cẩm quyền, có thế tập.
Vua, lãnh chúa tôi cao quốc gia, là sở hữu chủ sông, núi kê cả
mọi vật trên và trong đất, nước; mọi người sông trên vương thổ
đểu là tôi con, có quyền hành vô hạn định, có thể chém giết người
không qua xét xử. Các tù trưởng Mvíờng, Thái là vua con trong địa
hạt, tuy có nộp phú cống cho triều đình.
Thiền sư nhiều người có học vấn uyên bác. Nhà vua từng
dùng mấy vỊ làm quan văn, thường đê thù tiếp sứ giả nhà Tông.
Các vị sư đưỢc mọi người tôn kính. Vài vị có làm chính trị.
Thứ dân đều làm ruộng hay đánh cá, chưa chia thành bôn
hạng. Rất ít người đi học nên chưa thành tầng lớp sĩ phu: Người
chuyên môn làm thợ hay buôn bán cũng ít. Chế tạo cùng vận
chuyên hàng hoá thường là nghề phụ của nông dân.
KỶ NHÀ LÝ (1010-1225)
LÝ THÁI TỔ 1010 - 1028 huý CÔNG UẨN (974 - 1028)
Niên hiệu: Thuận Thiên 1010 - 1028
Lý Công Uẩn, người làng cổ Pháp, huyện Đông Ngàn, nay là
làng Đình Bảng, phủ Từ Sơn, Bắc Ninh, thuở đi học, thông minh
đức hạnh, lớn lên vào Hoa Lư cầm quân túc vệ, được thăng dần
đến chức tả điện tiền chỉ huy sứ. Vua Lê Trung Tông bị giết, ông
ôm xác mà khóc. Long Đĩnh khen là trung, gia phong làm Tứ
sương quân phó chỉ huy sứ, sau lại thăng làm Thân Vệ điện tiền
đô chỉ huy sứ. Ông là người công minh dung thứ, khoan hồng
nhân từ, được mọi người, trên từ các đồng liêu, dưới đến binh sĩ
đều phục. Lê Ngoạ Triều mất. Lòng quân dân đều oán ghét nhà
vua ngược ác. Chi hậu Đào Cam Mộc hội trám quan tướng sĩ, tôn
Công ưấn lên làm vua. Sự thay triều đối họ không gặp trở ngại gì
tại kinh thành, cũng như ngoài cõi. Các thân vương cầm quân
trấn thủ nơi xa, không có tài đức và lực lượng lớn, không dám
chông đôi.
93
