Page 92 - Việt Sử Kỷ Yếu

u ẩ n , người có tài đức, hiện làm Thân vệ tả điện tiền quân chỉ huy
sứ nên lên ngôi thay nhà Lê. Long Đĩnh chết, con Trường Sa đã
được phong vương còn non trẻ. Đàm Cam Mộc họp khanh sĩ các
quan tướng tá tại triều, bàn: Tiên đế hà khắc bạo ngược, trăm họ
khôn khố không chịu nổi, đều chán ghét, không còn muôn theo về
vua nối, mà đều có lòng suy tôn quan thân vệ. Bọn ta lúc này nên
thuận lòng dân, cùng nhau tôn phù Thân Vệ lên ngôi cao. Mọi

người đều hưởng ứng, hô vang vạn tuế cùng nhau dìu Công u ẩ n
lên chính điện, ngồi ngai vàng.

Quốc sử chép sự việc nhvt nói trên. Thật ra phải là một vụ
thoán vị, chứ có đâu Lý Công u ẩ n chỉ thụ động, ông đang nắm giữ
binh quyền, thấy vua tàn ác, dân chúng oán ghét, các thân vương
đóng quân ỏ xa tầm thường thì đây là cơ hội tôt đế tranh quyền
cưốp nước. Bèn thu phục nhân tâm, kết bè đảng với các quan triều,
hậu đãi tướng tá binh sĩ, khiến chúng tôn phù lên ngôi caq^
Tuy cũng là thoán vị, Lý Công u ẩ n không bị chê trách, nhất
là sau này, ông đUa nUớc nhà đến thái bình thịnh trị, Vả lại, giang
sơn đâu phải là cúa tư hữu dòng họ nào. Ai có đức lớn thì được.
TÌNH HÌNH TRONG Nước

DƯỚI THỜI NGÔ, ĐINH, LÊ THẾ KỶ THỨ X
Cuôl thế kỷ IX, nhà Đường bên Trung Quôc suy yếu. Người
nước ta thừa dịp giành quyền tự trị, rồi đi đến dựng nền độc lập.
Họ Khúc, họ Dương còn xưng là tiết độ sứ, chức quan nhà Đường,
đến họ Ngô xưng là vương, họ Đinh mới xưng hoàng đế. Trung
Quốc loạn lạc, quan người Hoa sang ta bất lực, trong nước mạnh
ai người ấy xưng hùng, nắm giữ một vùng lớn nhỏ. Ảy là những
thổ hào vùng đồng bằng, không kể những tù trưởng dân miền núi.
Chính họ Khúc, họ Dương, họ Ngô, họ Đinh cũng là thổ hào địa
phương. Những người có sức mạnh, táo bạo, tụ tập đồ đảng, thiêt
lập lực lượng cát cứ một góc tròi. Khi chính quyền trung ương
vững mạnh thì các địa phương quy phục, tuy vẫn tự trị cõi đất
riêng biệt. Đến khi Tam Dương Kha cướp ngôi vua Ngô, các địa
phương không chịu phục, gây nên nạn Thập Nhị Sứ Quân. Đinh
Bộ Lĩnh anh hùng hơn cả, thông nhất đất nước, lên làm hoàng đế.
Thực sự mới chỉ là lãnh tụ các lãnh tụ địa phương, có tính cách
một tù trưởng lớn. Quản trị liên minh bộ lạc. Đất đai nhà vua trực
tiếp cai trị chưa rộng lớn gì lắm. Đên Lê Đại Hành, anh hùng, phá

*92