Page 89 - Việt Sử Kỷ Yếu

đêu quy phục. Năm 1000 đi đánh bọn Trịnh Hàng, Trần Lộ, Đan
Trường Ôn, chúng chạy vào núi Tản Viên. Nám 1001, đi đánh
người Cử Long (Cẩm Thuỷ, Thanh Hoa), hai bên bày trận chông
nhau hai bên hò sông. Vệ vương Đinh Toàn (vua cũ) bị trúng tên
chết. Lê hoàng thúc quân đánh, giặc tan vỡ. Năm 1003, Lê hoàng
đi tuần tiễu, diệt lũ làm phản ở vùng Hoan, Ái.
LUẬN VỀ LÊ ĐẠI HÀNH - Tháng 3 âl năm 1005, Lê Đại Hành
băng ỏ điện Trường Xuân, làm vua 24 nám, thọ 65 tuổi. An táng
tại Sơn Lăng châu Trường Yên.

Sử gia Ngô Sĩ Liên bàn: Vua đánh đâu được đấy, chém vua
Chiêm Thành (Champa) đê trả sỉ nhục phiên đi bắt giữ sứ thần,
phá tan quân Triệu Tôlìg để hẻ cái mưu vua tôi ăn chắc, có thể gọi
là bậc anh hùng nhất đời vậy. Song khi nhiếp chính tự xUng là phó
vương, lên ngôi do bọn Phạm Cự Lượng bắt hiếp bằng binh lực...
như thê đều không bằng Lý Thái Tồ biết nghe xa hơn.
Lời Ngô tiên sinh nói: Lê Hoàn “bị bắt hiếp lên làm vua” xét
không đúng, bị bắt ép chi thì phải chịu, chứ bị bắt ép lên làm vua
mà chính mình không muôh thì đố ai ép được. Chính Lê Hoàn đã
sớm có ý muôn thoán vỊ nên bọn Nguyễn Bặc, Đinh Điền mối mưu
trừ bỏ đi. Việc được các tướng tôn là do chính Lê Hoàn đã mưu vối
chúng từ trưóc rồi.
Xét Lê Đại Hành cướp ngôi nhà Đinh là có tội với tiên
triều, giao dịch bất chính với Dương thị, vỢ Tiên Hoàng, rồi lại
lấy làm vỢ, là phạm danh giáo (Hoàn có thê làm việc thoán đoạt
không cần dến Dương thị). Nhưng đôl với dân, với nước, ông là vị
anh hùng có công lớn, từng phá các đại quân bắc xâm lăng là
giặc ngoài, lại bình định được các lực lượng cát cứ trong nước,
giữ vững nền độc lập thống nhất, râ't đáng khen. Trong việc
bang giao với nhà Tôhg nưốc lón, lại tỏ vẻ cứng cỏi, ít chịu khuất
phục. Tiếc rằng ông biết bắt con luyện tập võ nghệ, nắm giữ
hình quyền đế đê phòng ngoại xâm, nội loạn, mà không phòng xa
việc các hoàng tử đánh giết lãn nhau để tranh làm vua, không
hẳn là trí như Trần Thủ Độ sau này.

LÊ TRUNÍỈ TÔN(Ỉ 1005 huý LONG VIỆT (983 - 1005)
Thái tử Tham mất năm 1000. Lê Đại Hành trước khi khuất,
lập người con thứ ha là Long Việt làm thái tử, gia phong Ngân
Tích vả Long Đĩnh làm đại vương.

89