Page 84 - Việt Sử Kỷ Yếu

may lập được chút công thì ai biết cho. Chi bằng trước hãy tôn
Thập Đạo tướng quân lên làm vua, rồi sau sẽ đem quân đi đánh
giặc thì hơn. Quân sĩ nghe nói, đều hô vạn tuế. Dương thái hậu
lấy áo long cổn mặc cho Hoàn, mòi Hoàn lên ngôi.
Đinh Toàn thì lại giáng làm Vệ vương, ớ ngôi tám- tháng
trong các năm 979, 980. (Sau đến năm 1001 theo Lê Đại Hành đi
đánh giặc ở Cử Long ở Thanh Hoa, bị trúng tên chết tại trận,
hưởng linh 28 tuổi (974 - 1001). Khả nghi bị Lê Đại Hành sai
người bắn lén).
Việc nhà Lê lấy ngôi nhà Đinh chép sử đây giống như việc
bên Trung Quốc, nhà Tông lấy ngôi nhà Hậu Chu. Nhà làm sử đã
chép theo Bắc sử chăng? (Theo lời Trần Trọng Kim).

Tại Trung Quốc cũng như bên ta, các vua dựng nghiệp mở
nước hầu hết giết hại các công thần đã từng giúp đỡ đưa mình lên
ngôi báu, đế đê phòng sự thoán đoạt. Đinh Tiên Hoàng không giết,
hay chưa kịp giết Lê Hoàn nên có sự việc Đinh chuyển Lê.
Nhiều ngưòi chê trách Dương thị đáng phải gánh vác giang
sơn nhà Đinh, mà lại đem hiến cho Lê Hoàn, có tội rất lốn. Xét
Dương thị chỉ có “đi bước nữa”. Nếu thị không lấy long bào mặc cho
Hoàn thì lũ Phạm Cự Lượng cũng cướp lấy mà dâng cho Hoàn và
thị sẽ phải đuối ra khỏi cung khuyết. Lê Hoàn đã sắp đặt việc
thoán đoạt từ trước lâu rồi.

Tại tổng Trường Yên, huyện Gia Viễn, Ninh Bình có đền thò
Đinh Tiên Hoàng. Tại xã Thượng Đồng huyện Phong Doanh, Nam
Định cũng có đền thờ.
Gần đền vua Đinh ở Trường Yên, cũng có đền thờ vua Lê Đại
Hành. Tương truyền xưa giữa hai ngôi đền này, có đền thờ và
tượng Dương.hậu. Sau có quan khâm sai bắt phá đền Dương hậu,
đưa tượng sang đền vua Lê. ĐVSKTT chép: Dân làm đền thò, tô
tượng Tiên Hoàng, Đại Hành và Dương hậu cùng ngồi. Đến buổi
quốc sơ (Hậu Lê) hãy còn. Sau an phủ sứ Lê Thúc Hiển mới bỏ.

KỶ NHÀ TIỀN LÊ (980 - 1009)

ĐAI HÀNH HOÀNG ĐÊ 980 - 1005 huý HOÀN (943 - 1005)
Lê Hoàn, ĐVSKTT chép người Ái Châu, VSL chép người
Trường Châu (Ninh Bình?), VSTA của Ngô Thì Sĩ chép là người

84