Page 301 - Việt Sử Kỷ Yếu

CÁC VUA NHÀ MẠC SAU ĐÃNG DUNG
1530 1592

Đăng Doanh tại vị từ năm 1530 đến năm 1540, Phúc Hải
1541 - 1546, Phúc Nguyên 1546 - 1561, Mậu Hợp 1562 - 1592. Sau
năm 1592, họ Mạc chỉ còn giữ được một phần nhỏ đất nước tại xứ
Cao Bằng.
Các vua Mạc trị vì miền bắc, sử chép là Bắc triều.
Các công việc cai trị trong nước, nhà Mạc nhất nhất đều theo
phép tắc nhà Lê cũ. Suốt thòi gian họ Mạc làm vua là những năm
có chiến tranh liên miên. Triều đình trọng võ. Gia đình binh sĩ đưỢc
cấp hai phần ruộng, mà binh điền lại phải là ruộng tốt hạng nhất.
Các tướng tá đưcíc phong chức tước cao quý, đồng thòi có đến 5, 7
quốc công và quận công. Nhưng vàn học cũng được trọng. Các khoa
thi được mở đều đặn ba năm một kỳ. Dưới triều đại này có nhiều
người thi đỗ trạng nguyên, bảng nhãn.

Mạc Đăng Doanh chết năm 1540, trước cha. Đăng Dung lập
người con trưởng của Doanh là Phúc Hải kế vị.
Thòi kỳ Đăng Doanh làm vua, có Trịnh Ngung, Trịnh Ngang
chiếm cứ xứ Thái Nguyên; Vũ Văn Uyên (Văn Mật) chiếm cứ xứ
Tuyên Quang, không theo hiệu lệnh họ Mạc. Nguyễn Kim nổi dậy
ở Thanh Hoa, Nghệ An. Các nhóm này đều cầu cứu nhà Minh.
Thời Phúc Hải, có việc năm 1541, Minh Thế Tông phong làm
đô thống sứ. Phúc Hải lên đến cửa quan lĩnh tò sắc, quả ấn và
1000 quyển lịch, sau tạ ơn vua Minh 209 lạng vàng, 800 lạng bạc
và 20 sừng tê giác, 30 ngà voi.
Năm 1545, các miền Hoan, Diễn, 0, Rí, Quảng đều đua nhau đến
cửa quân nhà Hậu Lê xin hiệu lực. Thê nhà Mạc ngày càng xuốhg.
Ngày 8 - 5 âl năm 1546, Phúc Hải chết, ở ngôi 6 năm.
Con trưởng Phúc Hải là Phúc Nguyên hãy còn trẻ tuổi.
Trong triều có Tứ Dương hầu Phạm Tử Nghi bàn: Hiện trong
nước đang lúc nhiễu loạn nên phải lập vua lớn tuổi. Con thứ
hai Thái Tổ (Đăng Dung) là Hoằng vương Chánh Trung đã
nhiều phen cầm quân, thường thắng trận. Vậy nên dựng lên
nôl ngôi. Các tôn vương họ Mạc và các tướng Nguyễn Kính,
Trần Phỉ, Lê Bá Ly, không theo, bàn định dựng Phúc Nguyên.
301