Page 298 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 298
KỶ NHÀ MẠC (1527-1592)
MẠC THÁI TỔ huý ĐẢNG DUNG (1483 - 1541)
Niên hiệu\ Minh Đức 1527 - 1529
CHÍNH TRỊ - Tháng 6 âl năm 1527, Mạc Đăng Dung thoán vị
nhà Lê, lên làm vua, dựng nên nhà Mạc. Lên ngôi, Đăng Dung
phong thưởng cho các anh em, họ hàng và người trong vây cánh có
công tôn phù. Đăng Dung đưỢc nưốc do nhờ sức quân đội mà nổi
cơ đồ nên hậu đãi tướng lĩnh và quân sĩ, nhưng vẫn muốh giới sĩ
phu cũng theo về mình nên gọi các quan cùng con cháu các quan
tiền triều xuất sĩ, lại truy phong các vị đã tuẫn tiết, kể cả những
người đã chốhg đối. Mở khoa thi văn ngay từ năm 1529. Mọi việc
chính trị đều theo phép cũ của nhà Lê, không cải cách gì mấy, vẫn
long trọng phụng sự tôn miếu nhà Lê, lại tu sửa các đền miếu thờ
các vua và công thần các triều Ngô, Đinh, Lý, Trần.
Đăng Dung theo lối nhà Trần, năm 1530, nhường ngôi cho
con là Đăng Doanh, về nguyên quán làng cổ Trai làm thái thượng
hoàng, vẫn giữ quyền chính.
CÁC TOÁN NỔI DẬY CHỐNG ĐỐI - Dân chúng từ lâu khổ sở về
loạn lạc. Đăng Dung lên ngôi, dân chúng vẫn còn nhớ thòi Hồng
Đức thanh bình thịnh vượng, oán họ Mạc, nên khi có hào kiệt nổi
dậy chống đối thì nhiều người ùa theo.
Năm 1528, có Bích Khê hầu Lê Công Uyên cùng với Nguyễn
Ngã, Nguyễn Thọ Trường khởi nghĩa, bị đánh thua, chạy vào Thanh
Hoa, chiêu tập dân chúng, nhưng thế lực không đưỢc hùng mạnh
lắm, bị tướng Mạc Lê Thiệu đánh bại. Uyên bị giết, quân sĩ tan vỡ.
Nám 1529, lại có Lê Ý, con công chúa An Thái, khởi binh ở
châu Quan Gia, đất sông Mã, thuộc Thanh Hoa. Dân chúng hưởng
ứng nhiều. Đăng Dung đích thân dẫn hàng vạn quân thuỷ bộ vào
đánh, mấy trận đều bị thua. Sau Đăng Doanh tiến đánh nữa, cũng
lại thua to luôn. Sau có tướng Mạc Quốc Trinh dò biết Lê Ý thắng
trận luôn, kém phòng bị, tiến quân đánh úp, phá tan doanh trại,
bắt được Lê Ý đem về Đông Kinh giết chết.
Tiếp theo có công cuộc khỏi nghĩa của Nguyễn Kim quy mô
rộng lớn.
298
