Page 23 - Việt Sử Kỷ Yếu

đáng kể. Đàn bà, con gái không phải đi phu thì bị bắt đưa làm nô
tỳ, hầu hạ nhà các quan. Các quan cai trị người Hán sang ta đều
tham nhũng, chẳng nhiều thì ít. Còn bọn quý tộc bản xứ thì xu
nịnh bọn thông trị, bóc lột đồng bào. Suốt 150 năm thuộc Tây
Hán, dân tình khổ cực mà không có cuộc nổi dậy quy mô lốn nào,
do bình dân không có người tài giỏi lãnh đạo, mà bọn quý tộc lại
đứng về phe quân cướp nước.
Bắc sử có chép: Người Hán dẫn dắt dân man di theo vương
hoá, dạy dân lễ nghĩa, phong tục Trung Quốc. Việc này trước
Triệu Đà đã cho thi hành, ảnh hưởng chẳng được mấy. Lại đâu có
phải cái gì của Trung Quốc cũng hay, cũng tốt cả. Bắc sử có chép:
Triệu Qua, đô uý Cửu Chân, dạy dân trước chỉ biết đánh cá, cày
ruộng bằng trâu bò phổ biến cách canh tác luân lưu ba mảnh, gọi
là phép đại điền. Dân Lạc Việt đã sớm biết trồng lúa trên ruộng
nước, đâu phải nhò đến người Hán dạy cày cấy. Có chăng có cải
tiến phần nào về nông nghiệp.
Năm 8 sau CN, tại Trung Quốc, Vương Mãng thoán ngôi nhà
Hán. Các quan nhà Hán ở bộ Giao Chỉ: thứ sử Đặng Nhượng, thái
thú Tích Quang, Đỗ Mục tự chuyên, không nạp cốhg phú cho
Vương Mãng. Sau khi Quang Vũ phục quốc năm 24, chúng lại sai
người về công hiến, được phong liệt hầu.
Trung Quốc gặp loạn Vương Mãng, từ năm 8 đến 24, có hàng
trăm quý tộc người Hán chạy sang lập nghiệp bên xứ ta, được các
quan cai trị người Hán giúp đỡ. Bọn chúng trắng trỢn tước đoạt
ruộng đất của nhân dân ta, hoặc lấy không, hoặc trả giá rẻ mạt,
đem phân phối cho họ. Có thêm lũ quý tộc người Hán này, nền
thông trị càng được củng cố’. Tích Quang, thái thú Giao Chỉ, mỏ
trường dạy chữ Hán cho các con cái quý tộc Hán, cùng con cái các
quan Lạc hầu, Lạc tướng. Ngoài ra còn còn lấy vào sô" ít ngưòi bản
xứ để sau tuyển dụng làm lại viên (thư ký) cho các quan người
Hoa (Thời ấy ở ta chưa có tầng lớp sĩ phu).
TÍCH QUANG - Người Hán Trung, năm 2 sau CN sang làm thái
thú Giao Chỉ. Sử cũ chép ông hết lòng khai hoá dân ta, dạy dân lễ
nghĩa, đưỢc dân trong quận nhiều người kính phục. Chữ Hán và lễ
giáo Hán tộc được truyền bá rộng rãi trên đất Giao Chỉ.
NHÂM DIÊN - Người huyện Uyên, Nam Dương, năm 20 được
cử sang làm thái thú quận cửu Chân. Dân quận này bấy giờ làm
nghề chài lưới đánh cá và săn bắn, có đất rộng mà ít biết khai
thác. Nhâm Diên khuyến khích việc khai khẩn ruộng đất, cải tiến
23