Page 274 - Việt NamVăn Minh Sử

Đây là một cái ách mới mà từ nhà Tấn trở về trước, dân Lạc Việt chưa
phái mang. Trước kia chỉ có các quan văn đến cai trị với một số lính ít ỏi giữ
trật tự và hầu hạ các quan. Còn từ đây thì có quân đội thường trú, quan văn
cai trị nhung với nhũng uy vũ của quân đội, sán sàng đàn áp mọi cuộc khởi
nghĩa cũnư như sán sàng đối phó với s'ự xâm lăng của Lâm Âp.
Bởi vậy, từ 280 báng di 264 năm, đến nãm 541 mới có cuộc khởi
nghĩa của Lý Bôn. Suôi 264 nãm ấy dưới chế độ quân đội chiếm dóng,
người Lạc Việt dã không sao nổi lên được. Thật là một thời kỳ den tối cúa
lịch sử.

MỎT CỔ HAI TRÒNÍỈ

Đối với Lâm ấp, mình chí là ngoại nhân Mlecchas. Bất cứ lúc nào cao
húng họ lại tổ chức thcành doàn ngũ dể xâm lăng, có khi chiếm dất ở hần, mà
thường khi chi cướp của giết nhiều, xong lại về. Dàn chúng ở suốt vùng Nhật
Nam lên dến Cửu Chân lức là vùng Bình Trị Thiên bây giờ đã vô cùng cực
khổ. Nếu không chạy kịp trước doàn quân xâm lăng thì chốt, mà chạy kịp
lấy nguừi thì nhà cửa và của cai cũng khó lòng còn được.
Cho nên cả vùng ấy vừa phần đàì cát khô cằn, đường di hiếm trở,
vừa phần kinh cung chi diếu, chỉ một sò người bất đắc dĩ mới ở trong một
số khu vực cổ thể canh tác dược.
Các quan cai trị Trung Hoa lại ở xa, nếu như có dem dược quân đến
ngăn chặn thì củ vùng ấy lại thành bãi chiến, và trâu bò liLÌc nhau ruồi
muỗi chết.
Bây giờ, xem lại nhũng di lích của các tháp Chcàm, các tượng thờ,
đồ thờ, tại cổ viện Chàm và lại các nơi rủi rác từ Quáng Nam đến Phan
Rang, ta thấy kỹ thuật kiến trúc và diêu khắc của họ đã làm cho ai nấy
phải giật mình. Tuy không còn những dồ bàng vàng bạc, bởi dọc lại sử đã
có nhiều lán những quan cai trị Tàu dem quân vào đánh lấy dược vàng
bạc rất nhiều rồi dến người Việt dời Lý Bòn. Lê Đại Hành, dời các vua
Lý, Trần, Lè cũng ghé lới dánh phá và cướp những báu vật di"’ nhưng ta

*" Năm 468. Thứ sứ Giao Chìiu là Đàn Hoa Chi đưa quân vào đánh, vua Lãm /\p
xin hoà và trá nhữniỉ người Nhật Nam bị Làm Âp bắt và nộp một vạn lạns vàng,
mười vạn lạne bạc. Nhưng quân Tống dánh Iháiiíỉ vào thành Khu Lật và cố nhiên
được số vàna hạc h(ín thố nliiều: một trăm ngàn lượng vàng ròng. Đời Tuỳ (605).
Lưu Phương cĩing liến vào đánh nữa. Nãm 774, giặc Đổ Bàn vào dánli tháp Bà 0
Nha Trang. Nãm 946, giặc Chân Lạp cướp pho lượng bằng vàng thờ ư tliáp Bà. Niìm
982, Lỏ Đại Hành vào dánh lấy dược vàng bạc về làm cung diện cột vàng ngói bạc
ứ Hoa Lư.
285