Page 197 - Việt NamVăn Minh Sử

mổi làm>. Nó là triiin> tâm sinlì hoạt tập tlìể cộm> cíồm> của íỉoàn rhc.

Chính tại íh Ì Y mà hội ííồiìí> Ả v mục họp hàn, tại dủ\' qnxết (lịnh lìhữmt vấn
ílc hành chinh huv t() tiun’ n<)i h(). 'íạị íĩâv C(') C I K Ì C tể ìễ. tcnn lại tất ca
hoạt cl(}n'^ dìfi S íín ịị .vã h()i Việt Nam. Thần Hocnnị dại hiển cụ thể linh
d(>m> toàn h() nhữtìiỊ kỷ niộm chum’, mtuyộn voniỉ chum’. Nítíììi lù hiện
thân cùa kv luật, lục lộ, luân lý Ví) (hhuị tluyi ,sự írừm> phạt”.

“C h í n h IIÍỊÌIÌ tlu U /m ’ h a v p l u i t k c ' n à o t u â n t h e o h a v .x ú c p h ạ m í’ió'i
l u ậ t c ù a m ị à i . T (')m l ạ i m ị ù i U) n h â n c á c h h o í i u v c p iv c n t(h' c a o m ') h ắ t
m .tu ồ n v à u í v s ứ c m a n h t ừ t r o m t c h i n h .x ã h ()i. H o n n ữ a m ị à i le) H e n h ệ c ủ a
t ấ t c á p h â n t ứ tr o ìU ’ d o à n t h e cộn\> d(>n<,ị. N ^ à i c â u k ế t l a i t h à n h k lư n ,
th c m h n ư }r t h ử n h â n c á c h r in h t h ầ n m à t ấ t c d th u ( ) c t í n h C(‘>'t y ế u h i ệ n t h á y
â n ư n c á n h à n .
T(hn lai dinh lìi dên í lu')', vữa là nhà lcimt, vữa U) toà án. vữa lủ hành
cuny của các vi dại thần, hav vua chúa, íịIìc chân di)m> làm nhà trạm, vừa
lù nơi dinh dám. h(}i hè, ăn U()m>, hát .viurm’, vừa là no'i lìop cho' hùm;, và
là noi toe) án tlìicm; licny, lai cũny là nơi nhà ítiam ke phạm pháp, trưó'c
khi phán .xii' bị fr()i C (}t dinh, hav phạt vạ, cùm; lại vừa lủ no'1 cheo ciíới,
khao vonp v.v... ('Giran, Mauio cl Rclitiion Annaniitcj.”
Níiuyễn Văn Khoan và cá Giran dã không Iiiiờ mà quên đế ý tới cái
phán mà niiưừi Việl xưa aọi là khí thiêníỉ sông núi, nó ứ long mạch, ở
hướng gió, ớ nước giếng, (V dòng sòng, ở ihê núi, ở dịa hình, và Ihco tin
tương cữ. nó lạo nên những người làng thòng minh sáng láng hay dấn dộn
ngư tỏi và nó C|uy dinh ca sự sống yên âm vul tươi hay khổ cực ihiếư thốn
cứa cá làng từ dời này sang dời khác nữa.
Thời nay, chúng ta cớ the lấv làm lạ mà hỏi rằng việc ấy có thực
như vậy chăng? thì khổng ai cớ the dem trói những lẽ huyền bí lại dưa ra
phán lích và trá lời. Cũng dựa vàơ kết quá thực tế mà hỏi ngược lại thì
cũng khổng ai giái thích dược việc tại saơ cổ những làng vãn hiến dời nàơ
cũng cớ râì nhiềư người dơ dạt làm quan to. cớ những làng người học thật
giỏi hay chữ nicà thi cứ rớl, có nhũng làng trai tráng chi náy nòi trộm cướp
Vcà làm giặc, hay những làng chi buôn bán làm giáu, những làng người
giỏi nhâì chỉ làm dến dề lại thư lại.
Việc tin vào hướng dinh của người xưa, la chí có thể ghi nhận là có,
còn tìm hiểu việc tin thố là dũng hay sai lại là sang một phạm vi nghiên
cứu khác.
Cô nhiên, dấy là một khoa học huyền bí mà ta không học chuyên thì
không thê cớ ý kiến gì dược, ớ phạm vi nghiên cứu của chúng ta. chi với
sự nhận biẽt rằng cớ việc tin vào phong thuỷ như thê cũng đủ nhận ra
người ta dã thận trọng thê nào khi làm đình.

207