Page 116 - Việt NamVăn Minh Sử

Dù với nguyên cớ nào, lác dụng nào, việc thêm tiếng đệm cũng đã
tạo cho tiếns Việt một âm vận theo thói quen, mà chỉ cái tai thẩm âm của
người ta mới có quyền phán xét là đúng hay sai.
Người la nói ỡm ờ, ậm ừ, hầm hè, mà không nói ngược lại là ờ ỡm, ừ
ậm, hò hầm. Đấy là luật ngôn ngữ, cũng như nhiều luật khác mà nhà ngôn
ngữ học sẽ thn ra.
ớ đây, chúng ta chỉ tự hạn trong phạm vi khảo về văn minh để có
nhận định ráng: bộ tiếng nói của ta ở thời Vãn Lang, đã vì không có chữ
viết mà có thế phong phú được như thế. Cố nhiên, ngay hồi đầu, không có
nhiéu tiếng kép và tiếng đệm này. Nhưm> niỊơv hổi đần đã có sự quen dùng
và sự cho plìcp dùng, nó đặt nền tang cho bộ liếng nói phát triển về sau.

NÓI LÁI
Cách nói lái là cách chơi âm thanh (như các dùng tiếng đệm là một
cách chơi tiếng). Đây cũng là một phát hiện đặc biệt của tiếng ta. Những
tiếng liên âm như của Châu Âu, Nhật Bản, ... không nói lái dược. Mà
tiếng độc âm như của Tàu thì cũng không thấy người Tàu nói lái được
như ta.
Lái hai tiếng một: cái bàn - bán cài; bánh mì - mí bành; nhà tôi - tồi
nha; ....Lái ba tiếng một; bản lên dề, mịt quả mốt, vái ông củng. Nhưng còn
lái một tiếng một nữa: chỏm him (hôm) chay nim (nay) chôi tim (tôi) chi
dim (đi) chơi chim (chơi).
Sự nói lái cũng phải theo một quy tắc về âm và thanh mà chỉ cái tai
nghe quen mới phán xét là đúng hay sai.
Nhờ những cách chơi tiếng và chơi âm thanh ấy, bà dạy cháu, mẹ
dạy con, trong các gia đinh, đời này qua đời khác, tiếng nói của người
Giao Chỉ từ hổi chưa tiếp xúc với văn minh Trung Hoa đã có tính cách
uyển chuyên của giọng nói trong bộ máy phát âm, và có nhạc điệu trầm
bổng ngán nga trôi chảy và êm dịu.

NÓI XUÔI
Còn một điểm đặc biệt khác của tiếng nói để đến khi người Giao
Chỉ tiếp xúc với văn minh Trung Hoa, rồi sống chung hàng ngàn năm với
người Tàu, mà cũng không mất dược, ấy là nhờ không có chữ viết, không
tự gò bó vào việc làm văn chương, những ngữ tố đã dược bố trí xuôi theo
nhận xét thông thường hợp lý: Người ta biết rằng mưa rồi mới phân biệt
ra mưa lớn thì nói mưa lớn, mà không nói lớn mưa, dại vũ như Tàu. Thấy

121