Page 112 - Việt NamVăn Minh Sử

Trong những điều kiện thiên nhiên như vậy, người nông dân gặp
nhữii2 khó khăn là: khi có mưa, đất mềm dễ cuốc, dễ trồng thì đến mùa
2ặt mùa khô, đất nứt nẻ, cây chết. Cho nên khởi đầu chỉ trồng trọt được
trên sưòfn đổi, rồi mới lan xuống dần dần và hàng năm, hết năm này qua
nãm khác, phải chiêm nghiệm nhiều lần mới dùng được những đất thấp
ven sông, cùng lợi dụng được nước sông, nước mưa, cũng như lợi dụng
được ánh nắng mặt trời mà trồng trọt.

KỶ THUẬT CANH TÁC

Câu chuyện nói ràng đến đời Hán có mấy ông quan thái thú Tàu
(Nhâm Diên 23 s. CN) dạy cách làm ruộng tlTi dân Giao Chỉ mới biết làm
là một câu chuyện chỉ người Tàu mới tưởng lượng ra được"’. Kĩ thuật
canh tác gồm trong nó cá một mớ hiểu biết rất phức tạp, chi’ kinh nghiệm
năm này qua năm khác mới có dược mà thòi. Nó là sự cuốc nông hay sâu
ở thửa ruộng này mà không ở thửa ruộng khác; nó là sự giữ nước ở đầu
này. tháo nước ỏ đầu kia, sự làm cỏ, sự bón phân, sự gặt hái, phơi phóng,
sự lựa và giữ lúa giống... Không phải với ba câu dạy về lý thuyết mà
người ta có thể làm nhà nông được.
Huống chi chính Cao Hùng Trưng trong sách An Nam Chí Niịuvên
đcã nói: khi Giao Chỉ chưa thành quận huyện, dân Lạc đã theo nước triều
lên xuống mà làm ruộng rồi.
Vả lại, từ đời Triệu Đà đã có chuyện rắc rối về vụ mua trâu dực trâu
cái và lưỡi cày ở Trung Quốc, khiến Triệu Đà đem quân sang đánh quận
Tràng Sa thì đâu cần dến hết đời Triệu (207-111 tr. CN) sang qua thời đô
hộ năm 23 s. CN (tức là 230 năm sau) dân mới biết làm ruộng nhờ Nhâm
Diên? Thêm nữa, ngoài giông Giao Chỉ ta ở phương Đông này ăn gạo,
còn người Thái, người An, người Nhật, người Phi, người Lào, người Miên
v.v. cũng ăn gạo. Nếu không có ông Nhâm Diên nào dó đến dạy cho thì
làm sao những người ấy cũng biết làm ruộng đế có gạo ăn nhỉ?

Còn người Pháp thì quá ta lấy làm sừng sốt khi thấy một người như Maspéro mà
cũng viết lầm như sau; “Cả vìtmị dó hâu hết lù dổiu> lầy và rửnq rậm, trotnị đỏ
nhiều voi, tâv mịUu, cọp, vù (ỷ dó dân SỐIÌÍỊ hẳmị m>hê săn hắn và chài lưới. Dán
này ăn thịt trăn và thịt các thú rừnt’ khác. Họ sân dược nlìty nlỉữiuỊ mũi tên cỏ dầu
.xươm> nhọn, họ côn sốmỉ, nluì nhữní> hoa màu nìịhèo nán của nhữní> đám rẫy họ đốt
ờ nhilnv, dám rửnii trước mùa mưa dến, khòm> mất cỏm> cày hay tưới Í Ị Ì . Khôni> hơn
khớníỊ kém, họ là thứ ní>ười ở.vutu’ quanh các rruiuỉ tâm hành chính chịu ảnh hưởn^
của các thái thú Truniị Hoa, nhất là Nhàm Diên, và nhờ dó, kê từ mấy năm vê
trước, họ dã hắt dầu trồní> trọt một cách dều dặn theo gí/ơ/tẹ của nhữiìíỊ ní>ười Tàu.
kiểu cu’(ý Giao Chỉ. mà Nhâm Diên dã dem vào dây".

117