Page 262 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

Quốc. Nó không cần hiểu nghĩa lý sâu xa ỏ các sách ấy
mà chỉ cần hiểu nghĩa từng chữ một, cùng là có thể đếm
số chữ và đánh bằng trắc để đem câu nọ so với câu kia
mà tập làm đốì thôi. Xong mấy quyển sách sơ học đó thì
thầy đem ngay các sách bắc sử và ngũ kinh tứ thư đại
toàn của Tống nho ra dạy, thầy thì cứ nhắm mắt mà
giảng chữ nào nghĩa nấy chỉ sỢ sai mất nghĩa của Tông
nho, trò thì cũng nhắm mắt học cho thuộc lòng để đến
khi hành văn nhớ lại mà đặt đề. Suôt cả một đòi học trò
(có người sáu bảy mươi tuổi còn học để đi thi) chỉ học ở
trong vòng bấy nhiêu sách ấy mà thôi.
Song phương pháp giáo huấn vụng về chật hẹp như
th ế lại do một nguyên nhân khác, là chế độ khoa cử của
Triều đình dùng để lung lạc sĩ phu. Chê độ ấy từ triều
Lê, bắt chưóc chế độ của nhà Minh nhà Thanh ở Trung
Quốc, cốt xô đẩy sĩ tử trong nước vào đường cử nghiệp
hư văn, để tiện lợi cho chính trị, cho nên định khoa cử là
con đường xuất thân duy nhất. Triều đình lại cho những
người khoa mục nhiều điều vinh diệu quá đáng, như
trâm bào dạo phố, cò biển vinh qui, cùng là khắc tên ở
bia đá bảng vàng để lưu truyền hậu thế. Chỉ có sách
Chu Trình thể chú là sách chính thức, sĩ tử không được
lập luận trái với hai vị Tốhg nho ấy, mà thản hoặc trong
khoa trường có ai dám bàn sai đi một chút thì gia cho
cái tiếng bá đạo tà thuyết mà đánh hỏng ngay. Thể lệ
khoa cử lại còn có những trường qui hà khốc, khiến
người nào vô ý một chút là bị hỏng hay là mang tội. Chế
độ khoa cử thế ấy thì phải sinh ra phương pháp giáo dục
thê kia, là lẽ tất nhiên. Học như vậy thì học trò chỉ
chăm học thuộc lòng một sô ít sách kể trên, và chăm lựa

264