Page 74 - Văn Khấn Cổ Truyền Của Người Việt

chảy của tín ngưỡng này, cùng tồn tại ở vùng Nam Đảo (châu Á),
Nhật Bản những huyền thoại về các thần dạt vào từ biển. Đã có một
truyền thuyết về con cá voi thần kì, chở đến cho người miền núi phía
nam Việt Nam một hài nhi cứu thế, giải phóng loài người khỏi bị đau
khố. Trong khi đó ỏ Campuchia lại không tìm thấy dấu vết gì vê sự
thờ cúng này.
ở miền bắc, do ảnh hưởng của văn hoá Trung Quốc, chuyên
đánh bắt cá voi nên không có tín ngưỡng thò này. Trong dân gian hay
lưu truyền câu "Tại nam vi thần, tại bắc VI ngư" (ở miền nam là thần,
miên Bắc chỉ là cá) là vì vậy.
Vê tín ngưỡng, đa số ngư dân Nam Trung Bộ theo đạo thò cúng
ông bà tổ tiên. Trong hoạt động ngư nghiệp, họ coi trọng việc thò
cúng các vị thần hữu hình và vô hình như Hà Bá, Ngũ vị Long
vương, Bát Bửu công chúa, Các Bác, Bà chúa Xứ, Bà chúa Đảo, ông
Sứa, Rái Cá, ông Nược (cá heo), bà Tám (rùa biển), Mộc Trụ thần xà,
bà Lạch (rắn biển)... Tuy nhiên, cá ông là vị phúc thần được ngư dân
thờ cúng tôn nghiêm, kính tín với những nghi thức, lễ hội uy nghiêm
nhất.

Nhìn chung, ngày tháng cúng tuỳ thuộc vào ngày ông “lụy”,
ngày vua ban sắc phong hoặc theo phong tục, công việc làm ăn mà
định ngày cúng, song hầu hết lễ cúng cầu ngư tập trung vàư hai mùa
xuân và mùa thu. Mùa xuân rộ nhất là cuối tháng giêng, đầu tháng
hai âm lịch. Mùa thu rộ nhất là mồng mộtO/8 âm lịch, thòi điểm kết
thúc vụ cá. Lễ tế cá ông thường kết hỢp với lễ cầu ngư, lễ xuôhg
thuyên hàng năm, mang tính chất tạ ơn thần thánh và cầu mong
mùa màng bội thu tốt đẹp. Lễ hội được tổ chức trong ba ngày đêm
liền, có nơi kéo dài đến năm hoặc bảy ngày đêm. Trong các lăng ồng,
thường ở chính điện có bàn thờ cá ông, chỉ có một chữ "Thần" viết
bằng chữ Hán hoặc chữ "Phưốc", "Mặc tướng" và ngọc cô"t trong
quách. Bàn thờ không có tượng, ngai. Phía trên bàn thò là bức đại tự
lớn "Nam Hải chư thần". Hai gian bên thờ Tả ban liệt vị và Hữu ban
liệt vị với đầy đủ các đồ thò cúng. Trong lễ chôn cất cá ông, có một
điều giông nhau giữa các địa phương là người đầu tiên thấy cá ông
luỵ, trong đám tang phải ăn mặc như trưởng nam. Cụ thể là nón rơm
sô tưa, áo quần màu trắng, ông rộng, không vắt sổ, đường may lộn
trái và một mảnh nhỏ gắn sau lưng và đi giật lùi trước linh cữu trong
đám tang, ơ Khánh Hoà, tang phục thường may bằng vải đỏ. Toàn
thế ngư phủ trong làng có bổn phận tập trung đông đủ để cử hành lễ

75