Page 321 - Văn Hóa Ứng Xử Việt Nam Hiện Nay

N guyên Thanh Tuấn

- Thể chế giáo dục đóng vai trò xã hội hóa cá nhân và
giáo hóa nhân cách. Trong xã hội trọng lễ thì thể chê giáo
dục đóng vai trò quan trọng nhất, tức là hơn cả luật pháp,
trong việc giáp nối sự tương tác của các cá nhân, các quan

hệ xã hội và các quá trình xã hội. Đặc sắc của thể chê giáo
dục truyền thống là tính tự giáo dục - tu thân rất sâu sắc,
đồng thòi cách thức giáo dục bằng "tam cương, ngũ
thường" cũng rất khắt khe. Thể chê này bao gồm các quy
tắc về đạo đức (đạo làm người). Tham gia vào thể chê này
có các quy tắc chặt chẽ được quy định trong luật pháp,

trong thi cử, học hành và cả trong dư luận xã hội.
- Thể chế tín ngưỡng - tôn giáo bao gồm các quy tắc
ứng xử về những điều răn dạy luân lý, lốỉ ứng xử dựa vào

cái thiện, v.v... Thể chê này nhằm đáp ứng các nhu cầu
tâm linh, như thủy chung và kính trọng các thế hệ đi trước
(cúng giỗ), sự giải thoát khỏi bể khổ và cái ác trần gian,
giao cảm và thần linh, cuộc sốhg bất tử ở cõi an lạc hay cõi
nết bàn, v.v... Các thể chê tín ngưỡng - tôn giáo mang
những giá trị ảo nhưng lại đan xen, làm mê hoặc hay làm

thăng hoa các giá trị thực của cuộc sống đồi thường. Trong
khi các thể chế này hướng vào các giá trị ảo thường là
trong sáng và tốt đẹp thì những thể chê phụ trỢ chúng,
như quy chế về giáo đoàn, giáo hội, thể thức cầu nguyện,
đọc kinh, v.v... nhuô"m nhiều "bụi bặm" phong trần, có khi
còn bao hàm cả các phản giá trị.