Page 73 - Văn Hóa Tộc Người Nùng

là "xúc, khặu" ("xúc" là bác trai, "khặu"\si cậu), chị
em gái của mẹ gọi là "xang, nả" ("xang" là bác gái,
"nả" là dì), các con của anh chị em bên mẹ đều được
gọi theo một danh xưng chung là "ply noọng" nhưng
có sự phân biệt là "lục jé, lục xắm" (con bác trai, con
bác gái) và "lục khặu, lục nả" (con cậu, con dì).
Trong xã hội người Nùng, chế độ phụ quyền đã
được thiết lập từ lâu cho nên ông cậu (ở phía họ
ngoại) hầu như không có quyền lực gì đối với các
cháu ngoại. Ngược lại, các ông bác (jé: bác), ông chú
(xúc: chú) có đủ quyền lực, đồng thời cũng có trách
nhiệm và nghĩa vụ giúp đỡ, chăm sóc đôl với các
cháu nội, nhất là khi các cháu chưa trưởng thành
hoặc côi cút. Thậm chí có khi cháu nội còn có quyền
thừa kế tài sản của jé, xúc có nghĩa vụ chăm sóc
các jé, xúc khi vào tuổi già yếu, chôn cất và thờ
phụng các jé, xúc sau khi đã khuất núi trong
trường hỢp không có con kế tự.
Vai trò của họ ngoại chỉ tồn tại trong một số
nghi lễ cố’ truyền. Trong lễ mừng nhà mới, người
đại diện cho họ ngoại được vinh dự treo miếng vải
đỏ (tức phải lường) trên cây thượng lương. Trong lễ
phong sắc "tào, mo, then"..., cha mẹ vỢ có tục mừng
tặng bộ áo mũ, lễ phục và đeo hoa cho con rê khi
được cấp sắc, xác nhận được chính thức hành nghề.
Khi đôi vỢ chồng trẻ có con đầu lòng, ông ngoại tự
tay đặt bàn thò mụ (Me Bjóc), và việc cúng mụ do
bên ngoại chủ trì. Hoặc ở một số vùng, bếp của ngôi
nhà mới đầu tiên có tục do bà ngoại nhóm lửa...
Theo luân thường thì người trong họ nội không
được lấy nhau, còn về họ ngoại thì con cô - con cậu

71