Page 35 - Văn Hóa Tộc ười Khơ Mú

rẫy, dọn sạch, chọc lỗ tra hạt, chăm sóc, bảo vệ và
thu hoạch.
Việc chọn rẫy là khâu rất quan trọng, thường
do người đàn ông đảm nhận. Theo kinh nghiệm,
rừng già là nơi tốt nhất để phát rẫy vì sau khi đốt,
lớp tro dày khiến đất thường có màu đen xám hoặc
màu nâu.
Kinh nghiệm chọn đâd làm rẫy của người Khơ-mú
được đúc kết qua câu thành ngữ: "Đất đen trồng
lúa, đất đỏ trồng dưa". Khi chọn được đất người ta
thẩm tra rất kỹ lưỡng, đi qua đi lại nhiều lần xem
xét mảnh đất đó có phang hay không. Họ nếm đất
xem vị mặn, bóp đất bằng tay để xem độ dính, sau
đó đánh dấu xác định quyền sở hữu bằng cách cắm
the le (cọc gỗ hay cọc tre có cài cành lá xanh), đồng
thòi phát cây cối tạo thành đường xung quanh để
khoanh vùng chiếm hữu.
Người Khơ-mú phát rẫy lúa vào tháng 4-5, rẫy
ngô vào tháng 2-3 (theo nông lịch cổ truyền của
họ). Rẫy thường được phát từ thấp lên cao. Lượt
đầu phát cây nhỏ, dây dợ, rồi mới dùng rìu chặt hạ
cây to. Khi cây to đô xưốhg, người ta dùng dao chặt
cành cho hết. Rẫy phát xong được phơi nắng cho
khô nỏ từ 1-2 tháng mới đốt. Để phòng cháy rừng,
người ta dọn một đường biên xung quanh rẫy, rộng
chừng 3-4m. Cách đổt rẫy là châm lửa hết lượt ở
mép dưới chân rẫy, nhờ chiều gió mà lửa sẽ bén
dần lên đỉnh rẫy. Sau khi đôd, người ta dọn những
đoạn cây chưa cháy hết thành đốhg để đốt tiếp. Đối
với những đám rẫy đã qua nhiều lần hưu canh
người ta chỉ phát cây nhỏ, để khô nỏ rồi đốt.

33