Page 83 - Tín Ngưỡng Cư Dân Ven Biển Quảng Nam

của dân gian và tín ngưỡng thần Nông Trung Quốc, giữ vai

trò là thần chủ của nghề nông Việt, được triều đình bảo
trỢ. Cá không còn là thần chủ nữa nên mới có chuyện dân
làng Cán Khê, xã Nguyên Khê, Đông Anh, Hà Nội, khi bắt
gặp một con cá khổng lồ bơi ngược dòng suôi (bị mắc cạn do
gặp nưóc sông xuống đột ngột), đã cùng nhau xả thịt chia
nhau ăn. Một chiếc xương sườn của cá được khiêng về lập

miếu thờ, tục gọi là miếu "thần Cá", tên chữ là miếu
"Trung quân" [20, tr.34-35]. Ăn thịt con cá khổng lồ là biểu
hiện của sự giải thiêng tín ngưỡng thần Ngư trong dân
gian. Sự giải thiêng này hình như cũng có ở cả cung đình.
Theo Đại Việt sử lược, đời vua Lý Anh Tôn, mùa thu, nhà
vua đi hành cung Thành Hải đã nhìn thấy con cá lớn ra

bến Đông Bộ, hình nó như con trâu [130, tr.208]. Các dấu
hiệu của sự kiện này liên quan đến biển như "hải" (trong
Thành Hải) và "đông" (trong bến Đông Bộ), phải chăng cho
biết con cá lớn mà nhà vua nhìn thấy là cá voi? Song cũng
từ Đại Việt sử lược, đã không thấy một dấu hiệu gì về lòng
sùng kính của nhà vua với con cá lớn ở bến Đông Bộ cả.

Tuy nhiên, sự giải thiêng tín ngưỡng thò cá ở châu
thổ Bắc Bộ không hẳn là tuyệt giao mà có thể là sự
chuyển hoá biểu tượng, trên cơ sở vẫn giữ căn cốt cá. Đó
là sự chuyển hoá từ vật thiêng sang người thiêng; từ

nhiên thần sang nhân thần, được thể hiện qua các dạng
hoá thân: khi là một nhân vật lịch sử (Đoàn Thượng), khi

S 3