Page 200 - Phong Tục Thờ Cúng Của Người Việt

một tòa tháp tráng lệ đang được hoàn thiện, như một minh chứng cho sự phát triển
về kinh tế, văn hóa của vùng đất miền biên ải. Ngày nay, đền Mẫu Đồng Đăng còn
là một điểm dừng chân trong tua du lịch từ các tỉnh đến Lạng Sơn, đi cửa khẩu Tân
Thanh và chợ Đông Kinh...

10. TỤC THỜ THÁNH MẪU ờ ĐỀN h ạ t u y ê n q u a n g

Đền Hạ cổ kính có tiếng từ lâu đời, nằm trên bến Tam Cờ ở bờ phải sông Lô
thuộc thị xã Tuyên Quang. Đền thu hút dân cả vùng, khách thập phương trẩy hội
vào tháng 2, tháng 7 âm lịch, với những cuộc rước Mầu uy nghi mà náo nhiệt. Nay,
hội đền là một điểm nhấn nổi trội du lịch tâm linh trên hành trình du ngoạn Tuyên
Quang. Đền Hạ, tên chữ còn khắc trên tháp điện là "Hiệp Thuận linh từ" (đển Hiệp
Thuận), là một trong số hiếm hoi công trình kiến trúc tạo dựng từ thời Lê.

Sử cũ và thần tích chép huyền thoại rằng, đất này là nơi "hóa" của hai công
chúa con vua Hùng là Phương Dung và Ngọc Lân, vào một đêm mưa dông sấm
chớp. Dân lập đền thờ phụng.

Năm 1738, triều cảnh Hưng, đền được xây lại với quy mô hơn. Sau, dân lại xây
thêm đền Thượng bên tả sông Lô, thờ công chúa em Ngọc Lân. Đền bên hữu gọi
đền Hạ thờ công chúa chị Phương Dung. Hai bà được tôn làm Thánh Mẩu.

Về sau, phòng quân phỉ tràn đến cướp phá, dân chúng đưa tượng và đồ thờ
chồn giấu ở thôn Gốc Đa, xã Ỷ La ngày nay. Sau một đêm, nơi ấy thành đống mối
đùn lớn như gò nổi. Dân lại xây ngôi đền ngay trên đất ấy, gọi là đền Thần Ỷ La thờ
cả hai công chúa.

Do tàn phá của nắng, mưa và chiến tranh, các kiến trúc cổ không còn dấu vết.
Tuy nhiên, ba ngôi đền thờ Mau ấy được trùng tu, tôn tạo liên tục qua nhiều đời,
vẫn bề thế, u tĩnh trong cảnh núi non sông nước hùng tráng.

Nhân dân địa phương vẫn giữ được nhiều bảo vật lâu đời, nổi bật là quả
chuông đổng, khánh đổng cỡ lớn đúc vào thời Lê ở đền Hạ, cùng 20 đạo sắc phong
của các triều Lê, Nguyễn ở cả đền Hạ và đển Thượng, một số bia đá khắc văn bia
chứa nhiều tư liệu lịch sử giá trị.
Các vua Lê ca ngợi các công chúa đời Hùng "Phẩm hạnh quý như ngọc Quỳnh
Dao, phong tư thơm ngát như hoa lan hoa huệ, vững vàng chân chính lớn lao mẫu
mực; gương sáng tốt đẹp như băng hồ; ngầm giúp vận lớn như đuốc ngọc âu vàng,

linh ứng thần cồng". Từ lâu đời, nay lại khôi phục, những ngày lễ rước Mẫu và vui
hội có khi đông cả vạn người. Lễ rước từ đền Ỷ La đến đền Hạ, lại từ đền Thượng
về đền Hạ.

Văn bia nói tới sự kiện Tổng đốc Lê Văn Đức triều Lê đem quân đi dẹp cát cứ,
vào cả đền Hạ và đển Thượng làm lễ cầu Mẫu uy linh phò giúp, nên thắng trận,

202