Page 47 - Những Nhà Bác Học Nổi Tiếng Trong Lich Sử Việt Nam

Những nhà bác học nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam 49

Ông điíỢc điía về mai táng ở quê nhà.
Trong cuộc đời làm quan của Lê Quý Đôn, có mấy
sự kiện sau có ảnh hiíởng lớn đối với sự nghiệp trước
tác, văn chương của ông. Đó là chưyện đi sứ Trung Quốc
năm 1760 - 1762. Tại Yên Kinh (Bắc Kỉnh), Lê Quý Đôn
gặp gỡ các sít thần Triều Tiên, tiếp xúc với nhiều trí thức
nổi tiếng của nhà Thanh, bàn luận với họ những vấn đề
sử học, triết học... Học vấn sâu rộng của ông được các
học giả Trung Quốc, Triều Tiên rất khâm phục, ở đây,
Lê Quý Đôn có dịp đọc nhiều sách mới lạ, kể cả sách
của ngiíời phương Tây nói về địa lý thế giới, về ngôn ngữ
học, thủy văn học... Đó là các đợt Lê Quý Đôn đi công
cán ở các vímg Sơn Nam, Tuyên Quang, Lạng Sơn những
năm 1772, 1774, làm nhiệm VII điều tra nỗi khổ của
nhân dân cùng tệ tham nhũng, ăn hối lộ của qucUi lại,
khám đạc ruộng đất các vìmg ven biển bị địa chủ, cường
hào địa phương man khai, trốn thuế... Chính nhờ quá
trình đi nhiều, thấy nhiều, nghe nhiều, biết nhiều việc
đời như vậy mà kiến thức Lê Quý Đôn trở nên phong
phú vô cùng. Ông viết trong lời tựa sách Kiến ưăn tiểu
lục: “Tôi vốn là người nông cạn, lúc còn bé tliích chứa
sách, lúc trưởng thành ra làm quan, xem lại sách đã
chứa trong tủ, vâng theo lời dạy của cha, lại được giao
du nhiều với các bậc hiền sĩ đại phu. Thêm vào đấy
phụng mệnh làm việc công, bốn phương rong ruổi: mặt
Bắc sang sứ Trung Quốc, mặt Tây bình định Trấn Ninh,
mặt Nam trấn thủ Thuận Quảng (Thuận Hóa, Quảng
Nam). Đi tới đâu cũng để ý tìm tòi, làm việc ^ mắt thấy
tai nghe đều dùng bút ghi chép, lạii phụ thêm lời bình
luận sơ qua, giao cho tiểu đồng đựng vào túi sách”.