Page 99 - Lý Thường Kiệt

LÝ THƯỜNG KIỆT

Thơ vịnh sông Thương của Nhan Nhữ Tu, sứ Thanh làm năm Tân Tỵ (1761) cùng có
câu: "Nhị hoa nở rực đỏ như son" (K iến vă n tiểu lụ c của Lê Quý Đôn). Chắc rằng từ xưa, ở
bờ sông Thương có nhiều hoa đào, cho nên đã gọi tên sông là Đào Hoa. Sử ta đời Lý
chép tên sông Nam Bình (IV/ cth 6). 1.
^ Đời Minh, các đường từ Trung Quốc vào nước ta còn được ghi một cách rõ ràng.
Đại loại cũng có bốn đường nói trong LNĐĐ, nhưng còn thêm đường qua Lộc Bình,
đường qua Tuyên Quang, đường theo sông Thao. Các đường ấy có thể chia ra ba loại: từ
Quảng Tây, từ Quảng Đông, và từ Vân Nam.
A. Từ QUẢNG TÂY có ba lối, đều đi đến phía bắc sông Thị cầu:
a. Từ B Ă N G T Ư Ờ N G khởi hành qua cửa Nam Quan, 1 ngày đến trạm P ha L ũ y (Đồng
Đăng); qua châu Văn Uyên và phía bắc châu Thoát Lang, 1 ngày đến L ạ n g S ơn Vệ; 1 ngày
đến hẻm ở phía bắc ô n Châu (đèo Kháo Mẹ và Kháo Con, tức là ải Quyết Lý); nửa ngày
đến Q u ỷ M ô n qu an (bầu Chi Lăng, tức là ải Giáp Khấu); 1 ngày đến thôn T ân Lệ (Tiên Lệ)
ở phía nam ô n Châu; 1 ngày đến huyện Bảo Lộc; nửa ngày đến sông X ư ơ n g G ia n g (sông
Thương); 1 ngày đến bắc ngạn sông T hị c ầ u (sông cầu). Cộng 7 ngày.
b. Từ T ư M I N H khởi hành qua núi M a T hiên 1 ngày đến châu Tư Lăng; qua ải B iện
C ư ờ n g châu Lộc Bình (có thể đi về tây đến Lạng Sơn), 1 ngày đến sông X a L ý (sông Lục
Nam); 1 ngày rưỡi đến châu A n Bạc (An Châu); 1 ngày rưỡi đến động H ao Q u â n ; 1 ngày
đến huyện P h ư ợ n g N h ãn ; 1 ngày đến huyện Bảo Lộc; qua đò X ư ơ n g G ia n g 1 ngày đến phủ
L ạn g G ian g; 1 ngày đến bắc ngạn sông T hị cầu. Cộng 9 ngày.
c. Từ L O N G C H Â U khởi hành 1 ngày đến ải B ình N h i; 1 ngày đến châu T h ấ t N g u y ê n ; 2
ngày qua xã Bình G ia. Từ đây có thể đi hai ngả:
- Đến châu V ăn Lan (Văn Quan); theo đường núi phía bắc châu H ữ u L ũ n g , ra đồng
bằng cách Quỷ Môn quan 40 dặm, 1 ngày đến thượng lưu sông T h ư ơ n g , qua sông rồi
theo nam ngạn đến đồng bằng huyện Y ên Thế; nửa ngày đến huyện Y ên D ũ n g , 1 ngày
đến giữa huyện Y ên V iệt, ở bắc ngạn sông T hị c ầ u .
- Đến phía tây xã Bình G ia, 1 ngày rưỡi đến đường núi châu V ũ N h ai; 2 ngày đến đất
bằng huyện T ư N ô n g , 1 ngày rưỡi đến phía bắc huyện Y ên V iệ t, và bắc ngạn thượng lưu
sông T hị C ầu.
Cả bốn đường trên đều đến Thị cầu. Từ đó đi G iao C hâu (Thăng Long) mất 1 ngày,
phải qua phủ T ừ Sơn, huyện Đ ò n g N g ạ n , huyện G ia L âm , sông P h ú L ư ơ n g (muốn nói sông
Nhị Hà).
B. Từ VÂN NAM có hai lối, một lối dọc sông Lô, một lối dọc sông Thao.
a. Từ M Ô N G T ự qua thác Liên Hoa, Thạch Lung quan, động Trình Lan đến hữu
ngạn nguồn sông Thao, 4 ngày đến châu T h ủ y Vĩ; 8 ngày đến châu V ăn Bàn; 5 ngày đến
huyện T rấn Y ên; 5 ngày đến huyện H ạ H oa; 3 ngày đến huyện T hanh Ba; 3 ngày đến phủ
L âm Thao; 3 ngày đến huyện Sơn Vi; 2 ngày đến phủ H ư n g H óa, 1 ngày đến ngã ba miếu
Bạch H ạc; 4 ngày đến huyện Bạch Hạc, qua sông và đến Giao Châu.

106