Page 37 - Lý Thường Kiệt
P. 37
LÝ THƯỜNG KIỆT
khuyên đọc sách nho. Thường Kiệt rất chịu gắng công học tập, nên chóng
thành tài.
Đoạn trên này, chép theo bia NBS, là một bia mới dựng đời Tự Đức.
Chắc rằng Nhữ Bá Sĩ chép theo thần phổ. Thần phổ phần nhiều là lời chép
tục truyền hay lời bịa đặt, ta không thể hoàn toàn tin những chi tiết quá rõ
ràng chép trong thần phổ. Nhưng sự giáo dục Thường Kiệt kể trên đây là
hợp với những điều ta còn biết về đời nhà Lý.
Từ lúc nhà Đinh mở nước, các vua đều lấy võ công mà gây dựng cơ đồ.
Đến Lý Công uẩn, xuất thân cũng là tay võ tướng. Cho nên triều đình và xã
hội bấy giờ chuộng võ. Thanh niên thì lấy nghề làm tướng là vinh. Hễ mỗi
khi có giặc dã nổi lên, tuy tại nơi rất xa lánh, vua cũng thân chinh, hoặc sai
hoàng tử đi cầm quân. Lý Thường Kiệt con một võ tướng, được dạy nghề
võ, thích nghề võ; sự ấy là lẽ dĩ nhiên.
Còn về nho học, bấy giờ chưa thịnh. Phần vì óc thượng võ, phần vì tục mộ
Phật và dị đoan rất mạnh ở dân gian cũng như trong cung điện, cho nên nho
học, từ đời Hán đưa vào, tuy bấy giờ vẫn được duy trì, nhưng phải đợi đến
năm 1070 mới dựng Văn Miếu, và năm 1075 mới có khoa thi nho®. Trước năm
1040, Lý Thường Kiệt học sách nho, là một việc đáng được chú ý và ghi chép.
Năm ông 18 tuổi (1036), mẹ mất. Hai anh em lo đủ mọi lễ tống táng.
Trong khi cúng tế, hễ có việc gì, cũng tự tay mình làm. (NBS).
Lúc hết tang, nhờ phụ ấm, Thường Kiệt được bổ chức Kỵ mã hiệu úy, tức
là một sĩ quan nhỏ về đội quân cưỡi ngựa.
2. Vào cấm đình
Năm lên 23 tuổi, là năm Tân Tỵ (1041), niên hiệu Can Phù Hữu Đạo đời
Lý Thái Tông, ông được bổ vào ngạch thi vệ để hầu vua, và sung chức
Hoàng môn chỉ hậu. Chức này là một chức hoạn quan.
Như trên đã nói, ông cưới vợ mấy năm về trước. Thế thì, vì lẽ gì ông lại
tĩnh thân để làm quan hoạn? về việc này có nhiều thuyết.
Bia LX, dựng đời Lý, chỉ nói tóm tắt rằng: "Lúc ông còn nhược quán,
được cử vào cấm thát hầu vua Thái Tông hoàng đế". Hai chữ nhược quán
42
