Page 137 - Lý Thường Kiệt

BẠI CHIÊM-PHÁ TỐNG

chúng cũng bị tan. Sau khi Ung mất, sự đánh úp chúng không thể bàn đến
nữa". An Thạch lại nói thêm: "Đáng lẽ, ta phải đánh khi Càn Đức mới lập.
Bấy giờ, các khê động đều muốn nội phụ. Nếu lúc ấy ta muốn đánh Giao
Chỉ, thì chỉ cần mộ 2 vạn tinh binh, chọn 5, 6 tướng vừa vừa, là có thể làm
xong chuyện. Tôi trộm nghĩ rằng nếu bấy giờ ta đoán được sự ngày nay
chúng không tuân lệnh, thì ta đã có tiếc gì mà không cử binh. Thế mới biết
rằng: việc bốn cõi biên thùy, nếu không lo sự lớn hơn sự bé, làm việc khó
trước việc dễ, thì đến nhọc quân tốn của". (DL 9-7-1076; TB 276/2b và 3a).

Vua tôi Tống tiếc rẻ không đánh ta trước, nhưng lại không biết rằng sở
dĩ Tống bị đánh trước, là vì Tống dự bị đánh ta. Trong cuộc xung đột nam
bắc này, hai bên rất rõ ý nhau. Chỉ có bên khéo tính toán, hành động nhanh
chóng, là bên thắng. Chuyến này, nhờ Lý Thường Kiệt, nước ta đã đi nước
trước, cho nên mới thắng một cách hoàn toàn và khỏi thua về sau.
Nhưng Vương An Thạch cũng không phải kẻ tầm thường. Y tính toan
rất đúng lẽ. Khốn nỗi, trên vì vua còn do dự, dưới vì tướng vụng về, cho
nên gây thành thất bại ấy. Hãy nghe tiếp câu chuyện của vua tôi Tống còn
kể dở trên kia.

Vua Tống nói: "Ngày trước, nếu ta muốn hưng binh cho lợi, thì trước
phải luyện binh đã". An Thạch trả lời: "Cứ bắt đầu làm đi, thì kẻ có tài tự nó
luyện lấy. Nếu không bắt đầu, thì binh khó lòng mà luyện được; nếu ta đêm
ngày tập mà không biết địch khí ra sao, thì lúc cử sự, sẽ bất lợi. Nếu ta cứ cử
sự đi, thì kẻ có tài và kẻ bất tài sẽ phân biệt. Ta sẽ thưởng bạt kẻ có tài, kẻ bất
tài cũng phấn khởi". An Thạch thích hoạt động, nên hay bênh thuyết "phải
hoạt động mới thấy tài, và chỉ có kẻ bất tài mới không hiếu sự". Vua Tống
nói: "Cũng phải dùng đến quân có sẵn, rồi mới có thể cử sự được; và ta
cũng phải xét sức có thể thắng hay không, mới nên cử sự". An Thạch trả lời:

"Lúc Càn Đức mới lập, ta chỉ cần hai vạn tinh binh là xong việc, ở Trung
Quốc, há lại không thể mộ được hai vạn quân giỏi; năm bảy tướng vừa hay
sao? Lúc quân ta diệt được Giao Chỉ, uy ta sẽ có. Rồi ta bá cáo cho Thiểm
Tây biết, quân dân Thiểm Tây sẽ có thắng khí. Với thắng khí ấy, ta sẽ nuốt

145