Page 138 - Lý Thường Kiệt

LÝ THƯỜNG KIỆT

tươi nước Hạ. Mà nếu nuốt được Hạ, thì ai dám quấy nhiễu Trung Quốc
nữa". (Nhật lục, TB 276/2a, 2b và 3a).
Mộng Vương An Thạch đã tan. Vương An Thạch hối cũng không kịp.
Tuy y đã dự bị việc phục thù, nhưng dư luận xôn xao; các triều thần nhao
nhao chỉ trích. Trong các thư tịch đời Tống còn lại, các danh nhân như Tư
Mã Quang, Trình Hạo, Phương Chính Bình,... còn chép một vài mẩu
chuyện về việc xuất quân bất lợi của An Thạch. An Thạch hoàn toàn cô lập,
trở nên chán nản. Không đợi kết quả của cuộc phát quân phục thù mà mình
đã chủ mưu. An Thạch phải xin từ chức. Ấy vào tháng 10 năm Bính Thìn

(1076).
Một ảnh hưởng bất ngờ của cuộc thắng trận của Lý Thường Kiệt là:
không những nó đánh đổ âm mưu xâm lược của Tống, không những nó
đánh đổ kẻ chủ mưu cuộc xâm lược ấy, mà nó còn là cớ cuối cùng đánh đổ
một cuộc cách mạng về tư tưởng, về chính trị, về kinh tế, vĩ đại nhất ở thế
giới trong đời trung cổ.

Chú thích:

' Theo sử ta, Lý Công uẩn là con vô thừa nhận. Bố nuôi là Lý Tự Khanh, cho nên lấy
họ là Lý. TT còn chép chuyện hoang đường mẹ có mang với thần nhân. Sự thật, chắc
rằng thuyết ấy là bịa đặt ra, hoặc để che đậy một gốc tích không được đẹp đẽ, hoặc để
cho dân sự đương thời theo về. Sách VSL chép: khi lên ngôi, Lý Công uẩn phong bố làm
Hiển Khánh vương, anh làm Vũ Uy vương, em làm Dực Thánh vương. Xem vậy, Công
Uẩn biết cha là ai và có đủ họ hàng, chứ không phải là một đứa con vô thừa nhận. Tuy ta
có thể nghĩ rằng bố đây là bố nuôi, nhưng VSL chép rõ những chữ: phụ, huynh, đệ.
Vì thế, thuyết nói Công uẩn gốc người Mân có thể là thật. Vả chăng nước ta bắc
thuộc trong nghìn năm, người Trung Quốc hoặc sang buôn bán, hoặc sang làm việc
quan, rồi sinh con cái ở đất ta rất nhiều. Cho nên Lý Công uẩn rất có thể là con cháu một
người Mân. Tổ tiên sang nước ta lúc nào? Dựa vào sự họ Lý dấu gốc tích, tôi nghĩ rằng
gốc ấy mới. Có lẽ bố Lý Công uẩn người Mân, còn chức vị quan trọng ở đó. Khi Tống lấy
nước Mân (971), họ Lý chạy sang ta ẩn tích. Sau Công uẩn làm vua nước ta, không muốn
nói mình là người Bắc; lại nhân muốn tăng lòng dân tin cậy, nên mới bịa ra thuyết con
thần. Không biết giả thuyết này đúng hay không. Một điều chắc chắn là đời Tống, người
Tống đều nhận Lý gốc ở Mân; không những Từ Bá Tường nói mà thôi, mà sách M ộ n g khê

146