Page 282 - Lịch Sử Văn Minh Thế Giới

đế. Sau khi Alếchxăngđrơ lên làm vua, năm 335 TCN ông

đến Aten mở trường dạy học. Năm 323 TCN, Alếchxăngđrơ

chết, ở Aten nổi lên phong trào chống Makêđônia, ông phải

chạy khỏi Aten đến đảo Ơbê rồi chết ở đó.

Arixtốt là một học giả uyên bác về nhiều lĩnh vực nhƣ triết

học, toán học, vật lí học, sinh vật học, sinh lí học, y học, sử

học... đƣợc gọi là bộ Bách khoa toàn thƣ của Hy Lạp.

Về triết học, ông chịu ảnh hƣởng rất lớn của tƣ tƣởng

Đêmôcrít và Platông, nên tƣ tƣởng triết học của ông có mặt gần

với chủ nghĩa duy vật nhƣng cuối cùng lại sa vào chủ nghĩa duy

tâm. Ông là một nhà triết học nhị nguyên luận.

Một mặt, Arixtốt khẳng định vật chất tồn tại vĩnh viễn - sự

vật cụ thể đƣợc tạo nên bởi bốn nguyên nhân là chất liệu, hình

thức, động lực và mục đích. Do đó trong sự vật cụ thể, chất liệu

và hình thức không thể tách rời nhau, không có hình thức thì

không có chất liệu; không có chất liệu thì không có hình thức;

bởi vậy tuyệt nhiên không có thế giới ý niệm ở ngoài vật chất

thực tại. Đó là chỗ khác nhau căn bản của triết học Arixtốt với

triết học duy tâm của Platông.

Nhƣng mặt khác ông lại cho rằng "hình thức" là nhân tố tích

cực năng động, và nêu ra một loại "hình thức không có chất liệu,

đó là "lực thúc đẩy đầu tiên" của mọi vật, là lí tính (nous). Theo

Arixtốt, lí tính là "tƣ duy của tƣ duy", là "tƣ duy thuần túy", là

"thần tính" v.v... Nhƣ vậy về điểm này, Arixtốt đã sa vào chủ

nghĩa duy tâm.

Về phƣơng pháp luận, Arixtốt có công lao rất lớn trong việc

sáng tạo ra môn lôgích học: dùng phƣơng pháp quy nạp từ kinh

nghiệm rút ra nguyên lí, từ nguyên lí dùng phƣơng pháp diễn

dịch (tam đoạn luận) để rút ra những kết luận cá biệt.