Page 284 - Lịch Sử Văn Minh Thế Giới

lửa đầu tiên sáng tạo ra sinh mệnh. Thế giới do nó sinh ra sẽ bị

nó hủy diệt rồi lại tạo ra trạng thái mới. Sự hủy diệt thế giới ấy

gọi là tính tất nhiên của vũ trụ hoặc là "số phận".

Phái Xtôixit đề xƣớng lí tƣởng thế giới hoặc lí tƣởng vũ trụ,

cho rằng trƣớc lí tƣởng vũ trụ, mọi dân tộc, mọi quốc gia, mọi cá

(2)
nhân đều bình đẳng, do đó dân tự do và nô lệ, ngƣời Hy Lạp
và ngoại kiều đều bình đẳng. Họ tin tƣởng có thể thành lập một

xã hội lí tƣởng, một quốc gia vũ trụ. Chủ nghĩa thế giới là điểm

tiến bộ của phái này.

Đến thời La Mã, thuộc về phái Xtôinit có ba nhà triết học là

Xênéc, Epíchtêtút và Mácut Ôrêliút.

Xênéc (Sénèque, 4-65) là thầy học của bạo chúa Nêrôn.

Tƣ tƣởng triết học chủ yếu của ông là vấn đề đạo đức. Ông

chủ trƣơng con ngƣời phải độc lập về nội tâm và yên tĩnh về tinh

thần.

Về quan điểm chính trị, ông thừa nhận sự bình đẳng của mọi

ngƣời kể cả nô lệ, công kích sự giàu có, đề cao sự vui sƣớng

trong cảnh thanh bần. Nhƣng bản thân ông vì Nêrôn ban cho

nhiều tài sản nên không thể có thái độ dứt khoát về vấn đề này.

Về sau Nêrôn bắt ông phải chết, ông đã cắt tĩnh mạch tự tử.

Tác phẩm của ông gồm có: Bàn về nhân từ, Bàn về phẫn nộ,

Bàn về sự yên tĩnh của tinh thần, Bàn về cuộc sống hạnh phúc.

Êpíchtêtút (Epictetus, thế kỉ I – đầu thế kỉ II) là học trò của

Xênéc. Khi ông dạy học ở La Mã, bản thân hoàng đế Tơragian

cũng đã nghe ông giảng. Đặc điểm triết học của ông là chủ nghĩa

bi quan và luân lí cá nhân chủ nghĩa.

Máccút Ôrêliút (Marchus Orelius, 121 - 180) là hoàng đế La

Mã (161 - 180) nên ông đƣợc gọi là "nhà triết học trên ngôi

báu".