Page 81 - Huế Trong Tôi

số phận run rủi, phải tới lúc 33 tuổi, tới khoa thi Hội năm
Ất Sửu (1865) ông đã được chánh trúng cách, và như vậy

là đưong nhiên đỗ tiến sĩ, nhimg vào khoa thi Đìrửi ông
lại bị đánh xuống phó bảng, để rồi 20 năm sau dưới triều
Thàrửi Thái (1879 - 1934) ông mới được xét lại lây đỗ tiến
sĩ, một việc trước đó và cả về sau chưa từng có trong lịch
sử thi cừ của chế độ phong kiến Việt Nam. về sự kiện
này, ngày nay nhắc lại, một mặt cũng không rõ nguyên
nhân vì sử sách triều đình không ghi cụ thể, nhưng điều
quan trọng là qua đó thây được thực lực học vâh uyên
bác của Bùi Văn Dị, đã buộc triều đìrửi phải "sửa sai"! Âu
đó cũng là một điều hi hữu trong lịch sử thi cử thời

phong kiếnk
Sau khi thi đỗ Cử nhân (1855), ông bước vào hoạn lộ,
một thời gian ngắn được bổ dụng ở các địa phương
ngoài Bắc, sau đó ít lâu ông được tiến cừ vào làm việc ở
Nội các tại kinh thành Huế (1870). Bùi Văn DỊ bước vào
hoạn lộ đúng vào lúc đâ't nước đang trải qua những giờ
phút khó khăn rứìất. Lúc này, ba tmh miền Đông Nam
Kỳ đã bị thực dân Pháp chiêm đóng, triều đình Huế đã

1. Về khoa thi này, trong bài Những nhà khoa bảng Hà Nội thời
Nguyễn được khắc trên bia tiên sĩ ờ Văn Miếu Huê'cùa Tăng Khôi
(Trung tâm Bảo tổn di tích Cố đô Huê) có viết: "Thực ra khoa thi này
dưới triều Thành Thái không có thực, chỉ duy nhất ông Bùi Án Niên (Bùi
Văn Dị) được vua ban đặc ân đề danh bảng vàng và khắc riêng tên vào
một tấm bia ở Văn Miếu, lây khoa thi Ằt Sửu (1865) dưới triều Tự Đức
mà riêng ông đã đỗ Phó bảng để truy phong học vị Tim sĩ cho ông".

79