Page 39 - Huế Trong Tôi
P. 39
với bên ngoài, buộc ông trong vòng hai tháng phải ổn
định tình hìrứi, đưa được vua Hàm Nghi về triều. Việc
Nguyễn Văn Tường trở lại Huế sau sự kiện mồng 4
tháng 7 sau này đã trở thành một nghi án đối với ông.
May mắn là những tư liệu lưu trữ mới được phát hiện ở
Pháp và Tahiti đã cho thây một sự thật đáng tự hào. Đó
là trong nanh vuốt của kẻ thù, bị tòa chiết mọi điều kiện,
ông vẫn bí mật hoạt động và chừứì tướng giặc De Courcy
đã ra lệnh bắt khẩn câ'p ông, rổi kết tội ông đã chống lại
chúng, sau khi phát hiện ra một bức mật thư của phái
viên phía lực lượng kháng chiến chuyển tới. Nên rứiớ là
trên chuyến tàu chở Nguyễn Văn Tường ra hải đảo có cả
Tôn Thâ't Đính (thân sinh Tôn Thâ't Thuyết) và Phạm
Thận Duật (một vị đại thần chôhg Pháp bị Pháp bắt tại
Quảng Trị trên đường ra Bắc để khuây động phong trào
Cần Vương), cả ba người đều là kẻ thù không đội trời
chrmg với giặc Pháp. Tại Tahiti, trên mảnh đất lưu đày,
uất ức vì chí lớn không thành, ông đã lâm bệnh nặng và
qua đời vào ngày 29 tháng 6 năm Bính Tuâ't (dương lịch
là ngày 30-7-1886).
Viết tód đây, chúng tôi chợt nhớ tới một kỷ niệm
trong nghiên cứu sử học của mình. Trong cuộc hội thảo
về Nguyễn Văn Tường và phong trào Cần Vương tổ
chức tại Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí
Minh năm 1996, GS. Trần Văn Giàu - Anh hùng Lao động,
nhà cách mạng lão thành khi xem tâm ảnh chụp Nguyễn
Văn Tường mâ't trên giường bệnh, đã nói với chúng tôi
rằng, với nét mặt thanh thản của một con người trước khi
37
