Page 109 - Giao Thông Kỳ Diệu

đó, còn bánh sau có lẽ vì nghĩ rằng chỉ để giữ thăng bằng cho cái xe, cho nên làm
rất nhỏ, áp sát tận mặt đất. Loại xe kì quái này, ngổi lên thấy ngay hai điếu bất tiện:
Một là lên xuống chẳng dễ dàng chút nào, mỗi lẩn muốn lên xe phải vịn vào cái gì
đó mới leo lên nổi; khi dừng xe lại, cũng phải áp vào tường vào cây thế nào đó, để
cho dừng hẳn lại, rối mới xuống xe được. Hai là loại xe này khi xuống dốc hay
đang đi mà giảm tốc độ, khó tránh khỏi bị nhào ra đằng trước, mà đã nhào ra phía

trước, thế nào cũng vập mặt xuống đất.

Cho mãi đến năm 1874, một người Anh tên là Lawson đã nghiên cứu lắp xích
nối giữa hai bánh xe, qua động tác làm thay đổi tỉ lệ truyền động, có thể chủ động
có được tốc độ quay của bánh xe, từ đó hình thành kiểu cách cơ bản của xe đạp
như hiện nay, khỏi phải cưỡi lên loại xe bánh lớn cao ngất ngưởng như trước kia
nữa.

Trong lịch sử phát triển của xe đạp, có hai phát minh lớn quan trọng.

Phát minh thứ nhất là sử dụng săm, lốp bơm hơi. Xe đạp làm ra lúc đẩu dùng
bánh bằng gỗ hay bằng sắt, ở những chỗ đường không phẳng xe lăn đi rất xóc nên
từng đã có người hài hước gọi xe đạp là “máy dằn xương”. Năm 1887, một bác sĩ
thú y là John Denlus ở thành phố Belfast của Scotland khi tham gia một cuộc đua
xe đạp, đã dùng ống tưới nước của vườn hoa bịt lên vành xe đạp, thấy ngồi lên hết
sức dễ chịu và lần đua ấy đã đạt thành tích cao. Sáng kiến đó sau này diễn biến
nhiều lần thành săm lốp bơm hơi. Ngày nay, săm lốp bơm hơi chỉ ngoại trừ tàu

hỏa và các loại bánh xe xích ra, được dùng cho hầu hết các loại xe cộ.

Để giảm hơn nữa các dạng ma sát, người ta đặt bi vào đẩu trục xe, làm cho ma
sát trượt giữa trục và bạc trục chuyển thành ma sát lăn, nâng cao hiệu suất lên rất
nhiều lần. Từ đó, vòng bi cầu rồi sau này là vòng bi đũa được ra đời và áp dụng
rộng rãi trên các cơ cấu quay của máy móc.

Xe đạp được coi là phương tiện giao thông cá nhân, thông thường chỉ để một
người dùng. Đương nhiên có lúc để cho thuận tiện, người ta chở thêm một người
nữa ở trước hay sau yên xe. Còn như đoàn xiếc mà biểu diễn xe đạp, mười mấy
người ngồi lên nhau trên một chiếc xe đạp giống như Bụt La Hán thì ấy lại là
phạm vi kĩ xảo đặc biệt không thể coi là một dạng đi lại giao thông bình thường.

110