Page 104 - Chăm Sóc Sức Khoẻ Bằng Y Học Cổ Truyền

Ngược lại, nếu như sau khi tình chí bị kích
thích không xuất hiện chứng can khí hoành nghịch
mà xuất hiện hiện tượng can khí uất kết, tuy cũng
là bệnh của phần khí nhưng không gọi là can khí
mà gọi là can uất.

3. Can uâ't:
Không thư thái có thể chuyển hóa thành can
khí nhưng can khí hoành nghịch không có khả
năng biến thành can uất. Can khí phạm vị khắc tỳ
có thế dùng lý luận mộc khắc thổ đê giải thích.
Nhưng can uất cũng có khả năng ảnh hương đến tỳ
vị thuộc phạm vi “mộc bất khắc thổ”. Bất luận can
uất hay can khí cần phải chú ý đến phương diện
sinh lý của tạng can là lấy khí làm dụng. Từ đó mà
nghiên cứu cách điểu chỉnh công năng của can khí,
tránh tình trạng sơ khí, lợi khí hao tán thái quá làm
tổn hại đến công năng bình thường của can khí.

4. Can hỏa:

Là danh từ bệnh lý cũng là tên bệnh công năng
của tạng can quá mạnh xuất hiện hiện tượng xung
nghịch và nhiệt tính gọi là “can hỏa” nguyên nhân
của can hỏa là do can tạng uất nhiệt hoặc do can
khí chuyên hóa, cho nên nói “khí hữu dư tiện thi
hỏa” hoặc là “khí hỏa thiên vương”. Do tính của
hỏa bay bốc lên trên nên gây triệu chứng đau đầu
mất ngủ, mặt nóng đỏ, miệng đắng, mắt đỏ, tai ù,

105