Page 102 - Chăm Sóc Sức Khoẻ Bằng Y Học Cổ Truyền

Trên lâm sàng chứng can hư cũng thấy những triệu
chứng của huyết hư. Triệu chứng chủ yếu là xây
xẩm mặt mày, người gầy, mạch tế, chất lưỡi nhợt, ở
phụ nữ thì thấy kinh ít, kinh thâm hoặc bê kinh...
Căn cứ vào sinh lý của tạng can mà nói thì can
lấy huyết làm thể, lấy khí làm dụng, huyết thuộc
âm, khí thuộc dương, gọi là thể âm mà dung
dương. Vì vậy mà chứng can bệnh là vì huyết thiếu
mà thể bất xung, khí nhược mà dụng bất thường.
Nó bao gồm cả các yếu tô bên trong khí, huyết, âm
dương. Có 4 loại bệnh ta thường gặp can huyết hư,
can khí hư, càn âm hư, can dương hư.
Bình thường can khí và can dương có tác dụng
thăng phát và điều đạt nên gọi là “dụng”. Khi bị
bệnh, khí nghịch, dương cang thương gọi là “can
khí” hoặc “can dương” hoặc có biểu hiện xây xẩm,
ưu uất kinh sợ, đầu đau chân tay co cứng, tứ chi
lạnh, đó là chứng hậu của can khí hư và can dương
hư. “Thánh huệ phương” đã nói: “Can hư tắc sinh
hàn, hàn làm, cho phía mạng sườn căng trướng,
nóng lạnh, bụng đầy không muôn ăn, nhìn vật
không rõ, ruồi bay trước mắt, miệng đắng, đầu
đau, cử động khớp hạn chế, cân mạch co rút, móng
tay chân khô, lúc vui lúc buồn, trong người buồn
bực, mạch trầm hoạt, đều là chứng hậu can hư”.
Trong đó bao hàm cả can khí và can huyết đều
hư. Cho nên nói can hư tất sinh hàn, hàn tức là
dương bất tức. Điều này đối với việc điều trị can

103