Page 91 - Các Đại Công Thần Trong Lich Sử Việt Nam

92 Tù sách 'Việt Nam - đất nước, con nguùi'

lý bỗng lóe hiện trong óc ông: chiến thắng này phải đâu giờ
đây mới đến. Nó đã được chuẩn bị từ ngày đất nước còn thanh
bình. Vì chính vào những ngày đó, cả nước đã biểu hiện sự
chung sức chung lòng; người trên biết “nới sức dân để làm kế
sâu rễ bền gốc”; kẻ dưới biết quyết tâm “Sát Thát” và có tinh
thần thắng giặc. Chân lý đến vói Trần Quang Khải và cảm
hứng thi ca cũng đến cùng một lúc. Nhà thơ thấy không thể
không thốt lên, bằng những lời rất tiết kiệm và súc tích, để
nhắc nhở con cháu, cũng là để nhắc nhờ với lòng mình:
Cướp giáo Chuxmg Dương đó!
Bắt thù Hàm Tử đây!
Thái bình nên gắng sức,
Muôn thuở nước non náy!

(T rin h Đ ư ờ n g dịch)
Không có gì gọn ngắn và đơn giản hơn nữa. Quả là buột
thốt thành thơ! Song cái ý chứa đựng bên trong, cái ý nhắc
nhờ của nhà thơ, thì không chút tầm thường và đơn giản, ở
đâu và bao giờ cũng cần một lời nhắc như vậy! Những chiến
công chói lọi của ông cha thật đáng tự hào cho con cháu.
Nhưng càng tự hào, càng không quên quá khứ, thì càng phải
làm sao sống những phút giây hiện tại cho thật ý nghĩa. Trên
hay dưới, ai cũng như ai, đều phải sử dụng thích đáng từng
phút từng giây thanh bình vô giá đó. Có thế mới xứng đáng
tiếp nối được cái “nước non” mà cha ông trao vào tay mình,
mói làm cho “nước non này” trở thành “nước non muôn thuở”.

Hơn một trăm năm sau bài thơ của Trần Quang Khải,
chúng ta lại được đọc bài Quá Hám Tử quan của Trần Lâu, một
nhà thơ đồng thời là nhà giáo đời Hồ. Không ai biết nhiều về
cuộc đòi và văn nghiệp của nhà thơ họ Trần này, chi biết ông
đỗ đến Tiến sĩ (Thái học sinh) và để lại cho hậu thế chỉ có bài
thơ duy nhất, cảm tác về cửa Hàm Tử ấy. Nhưng có lẽ cũng