Page 210 - Các Đại Công Thần Trong Lich Sử Việt Nam

. Các đại công thẩn trang lịch sử Việt Nam 211

triều Nguyễn chép: “Phàm có việc thuyên chuyển, đề cử đều
một lòng công bằng, người ta đều khen là liêm chính”.
Năm 1878, tại Quảng Nam xảy ra trận lụt lớn, dân các
phủ huyện lâm vào cảnh bệnh tật, chết đói, trộm cướp, vua Tự
Đức cho xuất tiền, gạo và giao cho Hoàng Diệu chức Khâm sai
đại thần cầm cờ tiết có bốn chữ “tiện nghỉ hành sự”, lo việc
chẩn tế an dân, dẹp trừ trộm cưóp.
Hồi ấy ở làng Giáo Ái có tên cường hào tên là Hưong Phỉ, lợi
dụng lụt lội cho tay chân đi cưóp bóc. Hoàng Diệu điều tra, nắm
bắt các bằng chứng xác thực rồi bàn vói quan tỉnh gọi Hưong Phi
đến xét hỏi. Ông cho niêm yết tội trạng của Hưong Phi và nghị án
xử trảm. Cùng thời gian, Hoàng Diệu phát giác tại tỉnh này có
một người đỗ cử nhân khoa Binh Tý (1876) đã nhờ người khác
làm bài và hai người mang danh tú tài nhưng không có thực học.
Thêm nũa, hai ông tú tài, nhân nạn đói, chuyên mua rẻ bán đắt,
vơ vét để làm giàu, bị dân oán ghét, ông tìm hiểu thấu đáo và
trình lên vua cho sát hạch lại, do đó mà làm rõ được vụ án.
Năm 1868, Hoàng Diệu ra Bắc làm Tri phủ Đa Phúc, rồi
Tri phủ Lạng Giang (Bắc Giang), Án sát Nam Định, Bố chánh
Bắc Ninh, ở đâu, Hoàng Diệu cũng chăm lo đến sự sống của
người dân. Vua Tự Đức ban lời khen rằng: “Chăm lo cho dân
Bắc Hà, ngoài Hoàng Diệu, không ai hơn”. Năm 1879, ông
được cử làm Phó sứ, cùng với Chánh sứ là Thượng thư Bộ lễ Đỗ
Đệ hội bàn với sứ thần Tây Ban Nha về một hiệp ước giao
thương. Tiếp đó, ông được thăng Thượng thư bộ Binh.
Đầu năm 1880, Hoàng Diệu nhận chức Tổng đốc Hà Ninh,
kiêm trông coi việc thương chính. Bấy giờ ở Hà Nội, dân chúng
bị cường hào và bọn du thủ du thực quấy nhiễu, nhất là ở
vùng cửa ô Thanh Hà, thông ra bến sông Hồng, ông bàn với
Tuần phủ Hoàng Hữu Xứng, khắc bia “Thân cấm khu tệ"
(Lệnh cấm trừ tệ) gắn vào tường phía trong ô Quan Chường và