Page 77 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

dân Việt Nam đã quen sống theo những cách tổ
chức riêng của mình, do mình sáng tạo ra yà chấp
hành, về cơ bản không lệ thuộc váo chính quyền
nhá vua. Văn kiện khẳng định tâm thức này là các
hương ước.
4. Tại Viện Hán Nôm hiện nay có văn bản 173
hương ước. Hương ước là một hiện tượng vừa riêng
cho nông thôn miền Bắc và một phần miền Trung
lại gần như phổ biến cho các làng. Tiếc rằng chưa
có công trình xã hội học nào thực chu đáo về hiện
tượng độc đáo này của làng xã Việt Nam. Một hương
ước như một thứ hiến pháp được thành lập qua thời
gian của một nhân dân quen với tục lệ và sống theo
tục lệ vá sẽ là cơ sở tốt nhất để chuyển sang cuộc
sống dân sự theo pháp luật chung cho cả nước. Hương
ước là một thứ giao kèo không chỉ giữa nhân dân
một làng mà chủ yếu là giữa những người được
nhân dân cử ra điều khiển làng với toàn dân. Đã
gọi lá giao kèo tức là trách nhiệm của cả hai bên,
chứ không chỉ của người dưới. Nếu người trên không
thực hiện đúng giao kèo họ sẽ bị người dưới phê
bình vả có thể m ất chức.

Nhà dân tộc học Từ Chi trong bài "Dân chủ
làng xã" cho rằng về mặt hình thức, bộ máy hành
chính ở cấp xã lặp lại mô hình, bộ máy quản lý
lảng trong thể chế công xã nông thôn xưa, tử châu
Phi đến châu Á, châu Đại Dương, châu Mỹ gồm ba
vòng tròn trùng tâm. Vòng tròn trung tâm là tù
trưởng hay trưởng làng, ơ Việt Nam, đó là bộ phận
lý dịch do lý trưởng cầm đầu thi hành mọi lệnh từ

79