Page 502 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

nghệ thuật, Việt Nam cần phải lám gì. Trước hết
có một cái đã có trong dân tộc, nghề làm sơn mài.
Một cái nghề của dân tộc, dựa vào những nguyên
liệu sẵn có trong nước, có một truyền thống lâu dài
trong nước, quen thuộc với nhân dân ta. Tạm gọi
nó là bản sắc dân tộc. Đó là yếu tố thứ nhất. Nhưng
nếu cái bản sắc ấy cứ nằm trơ ra đó thì chẳng bao
giờ có nghệ thuật tranh sơn mài. Phải có yếu tố
thứ hai: con người tài giỏi, yêu nghệ thuật và quyết
tâm sống chết cho nó. Con người ấy không thể là
một nghệ sĩ lèm nhèm, vì nghệ sĩ lèm nhèm làm
sao hiểu được cái phi thựờng ẩn nấp tiềm tàng trong
cái có vẻ tầm thường? Nhà nghệ sĩ ấy phải rất lớn,
nắm vững nghệ thuật Đông và Tây, chứ không thể
chỉ biết Đông hay chỉ biết Tây, trong đó cái biết
Tây là chủ đạo, còn hơn cả cái biết về Đông. Người
ta sẽ trách tôi là sùng bái phương Tây, nhưng đối
với tôi, điều quan trọng không phải tôi được khen
hay bị chê, mà có kết quả thực sự. Phải nắm được
cái mới mới có thể chuyển hóa cũ thành mới, về đề
tài, bố cục, màu sắc, kỹ thuật thực hiện; phải am
hiểu cái mới tận xương tủy thì mới phá vỡ được cái
cũ, đẩy nó sang hiện đại. Còn không thì cái cũ cứ
bám lấy con người làm anh ta suốt đời mang kiếp
cá chép không bao giờ hóa rồng được. Chính vì vậy
sơn mài chỉ có thể chờ Nguyễn Gia Trí, con người
mà ngay ỏ lĩnh vực hội họa hiện đại cũng là lỗi lạc.
Yếu tố thứ hai náy là quyết định. Thiếu một Nguyễn
Gia Trí vẫn có thể có tranh sơn mài, nhưng ngành

504