Page 16 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

Một khi văn hóa không phải là một đồ vật, mà
là một quan hệ, có m ặt ở mọi tộc người và chỉ ở
con người mà thôi, thì không thể nào tìm một định
nghĩa về văn hóa ở các ngành khoa học tự nó đã
chia cắt loài người ra thành những tập đoàn khác
nhau như dân tộc học, xã hội học, kinh tế học, chính
trị học. Cần phải tìm nó ở những khoa học nghiên
cứu loài người một cách tổng thể như tâm lí học,
triết học.
Con người có một kiểu lao động riêng: anh ta
tạo nên một sản phẩm theo cái mô hình trong óc
anh ta. Nghiên cứu sản phẩm ở ngoài cái mô hình
trong óc anh ta là chuyện của khoa học, kĩ thuật,
chính trị, kinh tế, pháp luật. Nghiên cứu cái mô
hình trong óc anh ta là chuyện của triết học, văn
học, nghệ thuật. Còn nghiên cứu mối quan hệ giữa
cái mô hình trong óc với cái mô hình anh ta tạo ra
là chuyện của văn hóa học. Khi làm điều đó, khái
niệm đầu tiên mà văn hóa học bắt gặp là kiểu lựa
chọn. Trong mối quan hệ này, giữa các kiểu mô
hình, mỗi tộc người có một kiểu lựa chọn khác nhau.

Đã gọi là kiểu lựa chọn thì không có sự bắt
buộc dứt khoát phải thế này hay thế khác. Ăn là
một nhu cầu chung của con người. Nhưng kiểu lựa
chọn xuất hiện ngay trong cách ăn: ta có cách ăn
bốc, ăn đũa, ăn thìa, ăn dao nĩa. Không bàn đến
chuyện cách ăn náo là hay hơn, chỉ biết mỗi tộc
người cho cách ăn của mình là ngon miệng hơn. Đối
xử như thế nào với một người chết? Có những cách
lựa chọn khác nhau: địa táng (chôn dưới đất), thủy

18