Page 145 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam
P. 145
nghèo khổ, lạc hậu, phản tiến bộ lại được đánh giá
lại, đề cao. Khổng học là một học thuyết như vậy.
Trong bài này, chúng tôi phân biệt Khổng học
với Nho giáo, mặc dù cho đến nay, ít nhất là ở Việt
Nam, không có sự phân biệt này. Trần Trọng Kim,
tác giả công trình "Nho giáo" gồm bốn tập, lần đầu
tiên cấp cho ta một bản trình bày Nho giáo từ nguồn
gốc đến thế kỷ XX. Tiếc rằng công trình này thiếu
tinh thần bình luận, không giải thích "tại sao" quá
trình lại diễn ra với những thay đổi đột ngột trái
ngược nhau đến như vậy. "Khổng học đãng” của
Phan Bội Châu, giải thích sâu sắc một số khái niệm,
nhưng không giải thích "tại sao": Khổng giáo vừa
có những đóng góp to lớn về văn hóa lại vừa là
nguyên nhân của tình trạng lạc hậu, bị nô dịch của
một số nước theo nó. Công trình "Khổng giáo phê
bình tiểu luận" của Đào Duy Anh tuy thử xét Khổng
giáo theo quan điểm duy vật lịch sử, nhưng thiên
về m ặt xã hội hơn là về m ặt triết học. Các cồng
trình gần đây của Quang Đạm, Trần Đình Hượu,
Vũ Khiêu, Trịnh Ván Thảo đều không xét Khổng
giáo tách khỏi Nho giáo cho nên khó lòng giúp ta
thấy trong giai đoạn hiện nay, ta có thể tiếp thu
cái gì của Nho giáo và gạt bỏ cái gì.
Những cuộc tranh luận về Nho giáo ở Trung
Quốc sôi nổi nhất VẬO thời Ngũ Tứ. Lúc này, Nho
giáo bị m ạt sát thậm tệ, thậm chí bị gọi là "cái học
ăn cứt" (Ngô Trĩ Huy), cái học "ăn thịt người" (Lỗ
Tấn), "cửa hàng Bác Hai Khổng". Thái độ gay gắt
147
