Page 188 - Việt Sử Kỷ Yếu

VIỆC ĐI ĐÁNH NƯỚC CHAMPA - Chế Mân mất rồi, Chế Chí nối
ngôi, hay phản trắc, không giữ những điều giao ưốc trước nên nám
1311, Anh Tông cùng em là Trần Quốc Chấn và Nhân Huệ vương
Trần Khánh Dư, phân hình làm ba đạo sang đánh Champa. Quân
Quôc Chấn đi theo đưòng núi; quân Khánh Dư, đường biển: quân
Anh Tông, đường bộ. Đoàn Nhữ Hài sung chức chiêu dụ sứ, đi
trước đến trại Câu Chiêm. Chủ trại khuyên Chê Chí ra hàng. Chê
Chí đem gia thuộc đi theo đường hiển ra hàng. Anh Tông đi tuần
tiễu các bộ lạc. Người Chăm tụ họp chực xâm phạm ngự dinh.
Quân Quốc Chấn kéo đến đánh tan được. Anh Tông bắt Chê Chí
đem về, phong người em Chế Đồ A Bà Liên làm á hầu, trấn giữ
đất Champa.
Thấy Champa thường hay bị người Xiêm La sang cướp, năm
1313, Anh Tông sai an phủ sứ Đỗ Thiên Thứ đi kinh lược hai lộ
Nghệ An và Lâm Bình để cứu viện.
Chế Chí được phong làm Hiếu Thuận vương, sau chết ở Gia
Lâm. Anh Tông sai đem hoả táng. Từ đấy, ta và Champa sinh
điều thù oán.
LUẬN VỀ VUA TRẦN ANH TÔNG - Năm 1314, Anh Tông truyền
ngôi cho con là thái tử Mạnh, về phủ Thiên Trường làm thái
thượng hoàng, vẫn tự quyết mọi công việc, kính can noi theo điển
chương cũ. Có tuổi càng thận trọng, nhất là về hình phạt. Năm
1320 khuất, làm vua 21 năm, làm thái thượng hoàng 6 năm,
hương linh 43 tuổi.
Trần Anh Tông là vua hiền tài, suô"t thòi gian trị vì, dân nước
được thái bình, thịnh vượng, duy phạm sai lầm đi đánh Champa,
việc làm không cần thiết. Rất tiếc ông không thọ.

HƯNG ĐẠO VUONG
TRẤN QUỐC TUÂN (1229 (?) - 1300)
Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn là con An Sinh vương
Liễu. Thông minh sớm, thuộc thư, kinh sử, nhất là các binh thư,
đặc biệt lưu ý đến các phương pháp kháng chiến, yếu chống mạnh,
ít chọi nhiều, mềm địch cứng, từng đi xem xét địa hình địa vật các
quan ải vùng biên thuỳ, cùng các cửa sông biển, khảo sát các
chiến trận của những anh hùng tiền bôi: Triệu Quang Phục, Ngô
Quyền, Lý Thường Kiệt.
An Sinh vương xưa làm loạn, không bị tội, lòng vẫn oán hậrí,
khi sắp khuất, cầm tay vương dặn lại rằng; Nếu con không vì cha
188