Page 187 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 187
Quô'c sử xưa chép là đi đánh Ai Lao. Xét các chiến trận dù
được dù thua, đều diễn ra trên đất nước ta, không có việc người
nưốc ta xâm nhập đánh Ai Lao. Đây là chiến tranh tự vệ, có chính
nghĩa, đáng khen. Có mấy sử gia xưa và nay, lầm cho rằng vua
Trần háo chiến, có tham vọng đất đai, xua quân đi xâm lược lân
quôh, gây thù oán, đã chê trách, là không đúng. Ví phỏng quân đội
ta có xâm nhập nước núi cao rừng rậm ấy thì không khỏi bị các đội
tượng binh đánh hại.
HUYỂN TRÂN CÔNG CHÚA - Dưới các triều vua Trần Thánh
Tông và Nhân Tông, việc bang giao giữa nước ta với nước Champa
tô"t đẹp, do liên minh chông nhà Nguyên. Sau Nhân Tông thượng
hoàng đi tu, thường du ngoạn khắp nơi núi sông trong nước. Năm
1301, sang chơi nước Champa xem phong cảnh, có hứa gả con gái
Huyền Trân công chúa cho vua Chăm Chế Mân. ít lâu sau, Chế
Mân sai người đem vàng bạc và sản phẩm lạ sang công và xin
cưới. Triều thần có nhiều người không tán thành. Chế Mân lại xin
dâng đất châu o và châu Kí làm lễ cưới. Anh Tông mới quyết ý
thuận gả. Tháng 6 ál năm 1306, nhả vua cho công chúa về
Champa. Sang năm 1307, Anh Tông thu nhận hai châu này, đổi là
Thuận Châu và Hoá Châu, sai Đoàn Nhữ Hài vào kinh lý và đặt
quan cai trị.
Về việc này, có mấy văn nhân mượn chuyện nhà Hán gả con
gái cho Hung Nô và 0 Tôn, l(àm thơ chế giễu.
Huyền Trân công chúa về với Chê Mân chưa được một năm
thì Chê Mân mất vào tháng 9 âl năm 1307. Theo tục lệ của người
Chăm, hễ khi vua chết thì các hậu phi phải lên đàn hoả thiêu chết
theo. Anh Tông sai Trần Khắc Chung, giả tiếng vào thăm viếng,
cướp lấy công chúa dưa về.
Sự việc’ gii công chúa dối lấy hai cháu, mọi người phê
bình, ý kiến khác nhau đến tr.ái ngược nhan. Kẻ cho là khôn
ngoan tài tình, không mâd gì m.ấv mà lấy được đất. Người bảo
là l.àm một việc không dứng đ<ắn. Nhiều người mạt sát Chê Mân
ham vợ dẹp, cắt đất hiến cho Lân bang, có tội với non sông.
1'hực sự, xét đây chí là một cách giàn xếp chính trị đê nưốc ta
lây dất díỉi hai châu hên trong đèo llả i Vân, đất xa xưa là bộ
Việt Thưdng dưổi triều vua Hùng. Champa khó giữ nổi. Không
có việc Chế Mân dại dột ham nữ sắc.
187
