Page 87 - Việt NamVăn Minh Sử

Phần khác, những sử gia Việt Nam lại xuất hiện rất muộn. Sử gia
đầu tiên được vua uỷ cho làm Việt Chí là Lê Văn Hưu vào thế kỷ XIII.
Quyển sử xưa nhất là An Nam Chí Lược của Lê Tắc, viết ở bên Tàu. Còn
những quyển ghi những thần tích là Việt Điện u Linh của Lý Tế Xuyên
thì viết khoảng 1329. Đã ít giá trị như thế, đã không xưa gì nhiều, các
sách sử lại không nhiều và còn bị hành hạ bởi thời gian nữa. Cadière và
Pelliot đã nhận xét: “V/?z7Vỉg sách sử đã hết sức hiểm ở nước Nam, khí
hậu vù chiến tranh còn qóp công tàn phá thêm nữa. Sách sử thường cỏn
là tài sản riêng độc quyền của một lớp nho sĩ ít ỏi. Việc ấn hành sách ở
Bắc và Trung Việt, không được mở mang, không những so sánh với Trung
Hoa hay Nhật Bản không nổi mà so với Cao Ly cũng còn kém. Một vài
túc phẩm in ra được một số nhỏ ấn hàn. Còn phần lớn vẫn ỏ thế bán thảo
viết tay, clể rồi khí hậu ẩm ướt, mối mọt, cháy, loạn ly, nó làm tiêu tan đi.
Không có ở đâu, người ta thấy tài sản văn hoá của một dán tộc lại tiêu
tan chóng đến như thế. Lại phải sang Tàu chúng ta mới thấy hai quyển cổ
sử của Việt Nam. Những bản viết ở những thế kỷ trước đã không còn
dược bao nhiêu; một vài túc phẩm mới dược soạn gần đây thôi mà cũng
chỉ còn những đoạn nhỏ”J^’
Những tìm tòi mới đây của Gaspardonne đã chứng nhận điều ấy.
Sách in xưa nhất là ở thế kỷ XVIII. ông Gaspardonne nói: rất ít sách đạt
tới tuổi thọ ấy. Ông vạch rõ những thói quen đáng tiếc của những sử gia
Việt Nam: Khi nhận được lệnh vua biên soạn một quyển sử, thì thường
chỉ sao chép lại một tài liệu nào dó, nhưng sao chép mà lại sửa đi phần
nùo theo ý của mình, nghĩa là thay dổi hay xoú bỏ những chữ mà họ nhận
thấy là tối nghĩa, vì thể những tài liệu cổ cứ mỗi lẩn tu sửa lại mỗi lần
khác di; rồi đến cuối cùng chỉ còn những bản sửa mới thôi nên cúc tài
liệu mất hết giá trị.
Kết quả sự nghèo nàn về cổ thư là không thể biết được địa lý cổ của
Bắc Bộ ''Những thay dổi ranh giới các huyện phủ và cả tỉnh nữa đã rất

(i)
Ong Cl. E. Maitre dẫn chứng sự tiêu tan mau chóng những sách của Việt Nam
(trong bài tựa sách Nghiên cứu vé nền tư pháp của Việt Nam cổ, BEPEO, 1908,
tr. 177): “ không còn gì để nhận ra sự tiêu tan mau chóng kinh khủng của các sách
cổ Việt Nam bằng bản dịch phần sách tham khảo của sách Lịch Triều Hiến Chương
cúa Phan Huy Chú viết năm 1821. Đại đa số các sách liệt kê và phân tích bây giờ
đã không còn nữa. Các tác giả khi viết Khâm Định Việt sử Thông Giám Cương
Mục năm 1856 cần nhắc lới những sự kiện lịch sử ở đời Lê là đều trích dẫn sách
Hiến Chương. Việc mà họ không đến nỗi phải làm như thế nếu họ còn trong tay
những cổ thư mà Phan Huy Chú đã dùng. Rõ ràng rằng chỉ cách nhau có 35 nãm
mà sách đã mất hết rồi.”
91