Page 86 - Việt NamVăn Minh Sử

Nhưng đối với người phương Tây thì thế là chưa đủ. Cần phải có
những vết tích, những tài liệu cụ the, những công cụ gì, kiến trúc gì còn
lại, hoặc những nhận xét gì của người ngoài có in ra trong những quyển
sách cổ để có căn cứ tìm tòi, nhận định, và nếu có thể được thì hiểu luôn
cả là lịch sử cuộc sống cũ ấy như thế nào.
Đó là những đòi hỏi rất phải chăng của người tìm tòi.
Nhưng càng đưa những đòi hỏi ấy ra cho thật đúng phương pháp
khoa học mới dám tin thì con đường tìm tòi của người ta lại càng bế tắc,
cơ hồ không có lối nào thoát ra được.
ớ điểm này chúng ta phái ngỏ ý khâm phục người học gia phương
Tây. Cái đức chịu khó và kiên nhẫn tìm tòi của họ thật đáng làm gương
mẫu cho ta. Họ đã lần mò và tìm tòi bằng đủ mọi cách, đủ mọi hướng,
công phu kể phải dùng chữ vĩ đại mới xứng. Mà kết quả thì chính họ
cũng phải thừa nhận là chưa đến đích muốn tìm.
Đơn cử ông p. Gourou nghiên cứu về địa lý nhân sinh, viết sách
NíỊiiửi dán quê ở dổníị hằfĩị> Bắc Bộ (Les paysans du delta tonkinois).
Sách khổ lớn dày trên 600 trang, đề cập dến thật đủ mọi khía cạnh, từ địa
dư, khí hậu, mưa gió, nước lụt, đến làng xóm, nhà ở, nghề nghiệp, phong
tục, tập quán, ông lại đọc qua các công trình nghiên cứu khác của các
bạn đồng nghiệp nữa. Vậy mà đến cái mục căn bản là lịch sử sự cư ngụ
cứa người dân quê trên đồng bằng Bắc Bộ ấy thì ông cũng đành chịu bó
tay. Ông có đưa ra những nhận xét sau đây về công cuộc tìm tòi này:

1 ■ Đối với các sách sử của Việt Nam
Có những đoạn sử biên niên do Abel de Michels dịch được một
phần, in ra sách Les Annales Impériaìes de l ’Annam dày 476 trang,
nhưng thiếu phê bình nên rất khó dùng. Có thể rằng khi tất cả các cổ thư
của Việt Nam được dịch và in ra thì ta sẽ tìm thấy nhiều điều lý thú cho
cái đích của chúng ta muốn tìm. Nhưng muốn dùng dược những tài liệu
ấy, các sách dịch phải kèm theo những lời bình giải để cho thấy có thể tin
được cùng không và để biết rõ những địa danh cũ ở vào những địa điểm
nào mới. Mà cũng còn phải ngờ rằng chưa chắc những tài liệu ấy đã soi
sáng được bao nhiêu vào cái lịch sử sự cự ngụ này. Một phần ít mà chúng
ta được đọc thì không hiệu quả lắm. Chỉ có những nãm tháng ghi những
biến cố trong triều đình, những chiến công, những thần thoại, cũng như
những việc tìm thấy chim sẻ trắng, nai trắng, hoặc những lời dụ của vua,
lời tâu của thưọmg quan. Mà không hề có chút gì có thể cho chúng ta biết
về sự thành lập một cái làng, hoặc xác định vùng nào trên đồng bằng có
người ở vào hồi nào.

90