Page 295 - Việt NamVăn Minh Sử

N(5 nâng mục tiêu sự lu hành lên khỏi cái đích thực dụng do tác
động của mê tín dị doan và mở ra một chân trời mới: tu đế đến cõi giác,
để tự siái thoát mình và tinh thần mình khỏi những điều cố chấp (cả chấp
ngã lẫn chấp kinh, chấp pháp) cho tâm linh mình hoàn toàn trong sáng
mà nhìn thấy chân lý, cũns như hiểu chân lý và sống cái chân lý ấv.
Giữa xã hội den tối ở cuối thế kỷ thứ Ví sang đầu thế kỷ thứ VII,
con người dã mất lòng tin ở nhân tính của nhau. Nếu đạo siáo lại chỉ đê
làm phương tiện tranh đấu (dù là cho một chính nghĩa cao cả là giải
phóng) thì đạo giáo cũng vẫn dẫn thêm người vào sâu con đường mê lầm,
để oán cừu khêu gợi oán cừu. cái khổ vẫn không sao dứt được khỏi vòng
nhân quả liên miên.
Cho nên dòng Thiền lông khi đặt được nền móng ở Giao Châu thì
bôn cạnh nhũng ánh sáng từ bi của tôn giáo đã có cả một hệ thống triết lý
và một nhận thức quan lìm đến tận bản thể của mọi sự, vật và việc, mà
không ngừng lại ở hình danh sắc tướng bên ngoài.
Chủ trương căn bản của Thiền tông là hoá hợp cuộc sống kỳ bí ở
nội lâm với cuộc sống kỳ bí của vũ trụ. Trong sách Văn Học Việt Num
Thời Lv. chúng tôi viết:
Khi sự đồng linh cảm, linh ứng này đã diễn ra, người ta không còn
bị huyễn hoặc bởi hiện lượng giới, không còn bị luẩn quẩn ở những sắc
thái bề ngoài của chân lý, không còn lấy phương tiện Icàm cứu cánh, lấy
kết qua làm nguycn nhân, mà người ta cảm thông được với cả một cuộc
tuần hocàn của vũ trụ. từ những cái vô cùng lớn đến những cái vô cùng
nhỏ, ở hiện tại, ở quá khứ và ở vị lai.
Người la không những hiểu cuộc tuần hoàn ấy. Người ta thấy cuộc
tuần hoàn ấy, và sống cuộc tuần hoàn ấy.
Và khi đã sống thực cuộc tuần hoàn ấy, người la vui được với cái
vui của muôn vạn chúng sinh, buồn được với cái buồn của muôn vạn
chúng sinh, đau đớn được với cái đau đớn của muôn vạn chúng sinh'"
khiến người ta toá được tình thương yêu ra cùng khắp và nlùn thấy được ử
cùng khắp, lình thương yêu mà người ta gọi là phật tính.
Có thể nói Thién tông là một tông tiêu biểu cho tất cả các tông của
Phật giáo. Đó là một tỏng đã nói dược ra lời tối hậu của Phật giáo về bản
thể của vũ trụ'^" một tông vượt lên trên Duy thức tông, coi hoàn vũ chỉ là

Chúng sinh là gồm tất cá những sinh vật trên thế gian và tất cá những vật mà
người ta quen cho là vô tri giác.
Một bác sĩ người Mv là Saưndcrs có bàn về Thiền tông như sau:
“Thiền tỏng không phái là bài duy tâm luận một cách tuyệt đối (absolute
idealism) cũng không phái là bài hư vỏ luận một cách tuyệt đối (absolute nihilism)
Ông Khuê Phong nói rằng: “nếu tâm và cánh dều không có cả thì ai là người
307