Page 123 - Văn Hóa Ứng Xử Việt Nam Hiện Nay
P. 123
N guyên Thanh Tuấn
Nếp sông dân dã nhiều khi quê mùa, thiên về hành động,
về ứng xử khôn ngoan còn tồn tại đến cả hôm nay. Mặt
khác, tính thê tục còn thể hiện ỏ chỗ tu tại tâm, không
cuồng tín. Tín ngưỡng và tôn giáo bản địa hay từ bên ngoài
du nhập vào nưốc ta ít nhiều đều trở thành nền bình dị
theo phương châm "đẹp đòi tốt đạo" như ở Thiên chúa giáo.
Nho giáo với bộ khung khái niệm thể hiện trong đạo tam
cương, ngũ thường đã có vai trò liên kết xã hội, xây dựng
một xã hội có kỷ cương, trọng các điều nhân nghĩa và đạo
trung tín. Đạo Phật chinh phục người nông dân Việt Nam
không phải ở lý thuyết cao siêu của nó như Tứ diệu đế, Bát
chính đạo, Thập nhị nhân duyên, mà ở lòng thương người
bao la của Phật Tổ, ở ngũ giới tức là những chuẩn mực
khuyên người ta tu nhân, tích đức, làm điều lành, tránh
điều ác. Còn Lão giáo được giới tri thức xưa tiếp nhận vì nó
khuyên người ta sống vói lẽ trời, tức là hỢp vói quy luật
của tự nhiên và xã hội. Nó còn là chất men kích thích sáng
tạo văn chương, nghệ thuật.
Nhìn chung, phong hóa thuần hậu khiến con người
Việt Nam không cực đoan, không sát phạt đến độ tuyệt
vọng, cả trong những cuộc đảo lộn xã hội và chiến tranh
tàn khốc; không có chiến tranh tôn giáo và sắc tộc. Đây là
cơ sở của xã hội dân sự mà quan hệ ứng xử được đặc trưng
bởi tính khoan dung hơn là bao dung. Bao dung và khoan
dung là hai dạng quan hệ gần nhau nhưng không thể
124
