Page 87 - Sổ Tay Chuyên Ngành Cơ Khí
P. 87
21. BỒI TRƠN
Hầu hết các chất bôi trơn sử dụng trong công nghiệp đều dựa trên dầu
khoáng và sản phẩm cùa quá trình tinh luyện dầu mỏ và pha chê phức tạp.
CHỨC n Ang Củ a ch ất bồ i trơn
Chất bôi trơn có ba chức năng chính: hạn chế ma sát, giảm mài mòn, và
giải nhiệt.
Hạn chê ma sát
Ma sát được định nghĩa là trỏ lực đối vđi chuyển động giữa các bề mặt tiếp
xúc. Ngay cả các bề mặt kim loại với độ bóng cao vẫn có các nhấp nhô bề
mặt được gọi là độ nhám. Ma sát tăng theo độ nhám bề mặt. Nỗ lực vượt
qua lực ma sát sẽ làm tăng nhiệt năng cục bộ phát sinh giữa các bề mặt
tiếp xúc, có thể dẫn đến nhiệt độ đủ cao để làm “dính” các bề mặt với nhau.
Bôi trơn sẽ làm giảm khả năng tiếp xúc giữa các đỉnh nhấp nhô thông
qua độ bền màng bôi trơn. Các phân tử chất bôi trơn về bản chất là liên
kết với nhau, thường theo cấu trúc chuỗi. Lực phá vỡ chuỗi này phải vượt
qua độ bền liên kết phân tử.
Giảm mài mòn
Mài mòn thực chất là sự loại bỏ vật liệu từ một hoặc nhiều bề mặt tiếp xúc
với nhau. Vật liệu bị loại bỏ trỏ thành nguồn bổ sung ma sát và làm tăng
tốc độ mài mòn trên các bề mặt đó.
Chất bôi trơn chất lượng sẽ điển kín các vùng lõm trên bề mặt và cung
cấp lớp màng trên các đỉnh nhấp nhô; do đó các đỉnh nhấp nhô của hai bề
mặt sẽ không tiếp xúc trực tiếp với nhau, và sự mài mòn sẽ giảm rõ rệt.
Giải nhiệt
Ngay cả các chi tiết được bôi trơn tốt cũng vẫn tích tụ nhiệt do ma sát và
nhiệt từ bên ngoài. Một ưu điểm của chất bôi trơn lỏng là khả năng hấp
thụ và phân tán nhiệt năng.
PHÂN LOẠI CHẤT BỒI TRdN CỐNG NGHIỆP
Chất bôi trơn được chia thành hai loại chính; rắn và lỏng.
Chất bôi trơ n rắn
Chất bôi trơn rắn là vật liệu, chẳng hạn graphite, M0S2 (disulphite
molybden), và PTFE (polytetraAuoro ethylene); chúng được dùng trong các
máy móc cỡ nhỏ hoặc trên các bề mặt chuyến động không đáng kể. Chì,
hợp kim babbitt, bạc, vàng, và một số oxide kim loại là các chất bôi trơn
rắn thông dụng. Một số nhà thiết kế máy sử dụng vật liệu gốm hoặc hợp
chất liên kim loại tráng lên bề mặt các chi tiết chuyển động - cũng được
coi là chất bôi trơn rắn.
87
