Page 64 - Một Số Phong Tục Tập Quán

quản, làng này sông khá biệt lập với làng kia.
Người cùng làng sông gắn bó với nhau. Họ chia
nhau canh tác, sản xuất trong một khu vực làng
quản lý. Cúng bến nước, cúng bỏ mả, cúng cơn
mưa đầu mùa và mọi nghi thức tín ngưỡng đều tổ
chức theo đơn vị làng. Mỗi làng Jrai thường có
một nhà rông để sinh hoạt chung. Đây chính là
một biểu tượng rất sông động về sự tồn tại, vẻ
phồn vinh của làng. Nếu làng nào không có nhà
rông thì có nhà dài.

Người Jrai sỢ nhất là bị làng ruồng bỏ. Bởi vì
tách khỏi làng thì họ không thể sông được. Người
Jrai ví người làng bị làng bỏ không khác gì "gà
không có ổ, chim cút không có tổ" (Hrup hoong
mơ-nú hu mao kơtat, wat bu mao hruh). Trong
tâm thức người Jrai, làng là một giá trị rất
thiêng liêng không ai có thể xâm phạm được.
Một nhân vật được tôn trọng nhất trong làng là
già làng (tiếng Jrai gọi là tha pơ-lơi). Theo quan
niệm của người Jrai, già làng phải là người thông
thái, có tài và có tâm, giải quyết tốt các tranh chấp
và các vi phạm luật tục. Già làng phải là người đức
độ, cư xử đúng mực với mọi người trong và ngoài
gia đình. Già làng thường là người có tuổi. Điều
này cũng dễ hiểu thôi. Bởi để có thể có những
phẩm chất như đã nói ở trên thì người vào vai già
làng phải là người có nhiều trải nghiệm. Người
muốn có sự trải nghiệm ấy phải đổi lại bằng nhiều
năm tháng. Một điều kỳ lạ là, để trở thành già
làng, già làng không phải qua một cuộc "bỏ phiếu

63