Page 193 - Lý Thường Kiệt

KHÁNG TỐNG - ĐÒI OẤT

Tuy Cảnh Phúc không những không theo gương các thủ lĩnh các châu
khác quy hàng giặc, mà còn đổi thế thủ ra thế công bằng du kích, nhưng thế
cũng không ngăn nổi đại quân Tống đang ồ ạt băng ngàn, tràn xuống miền
nam. Các phủ Lạng Châu và Phú Lương đang sắp qua những ngày quyết liệt.

Chú thích:
’ Chữ T hái tử thường dùng để chỉ con vua được chọn nối ngôi. Nhưng theo Chu Khứ
Phi thì đời Lý, các con vua đều gọi là thái tử (LNĐĐ 2). Sách ta, như VSL, chỉ chép là hầu
mà thôi. Chữ hầu chỉ con vua. Hai hầu này có lẽ là em vua Lý Thánh Tông (XV cth 3). Các
sách Tống đều chép tên Hồng Chân. Sách ta, như VSL chép H o ằ n g C h ân . Tuy rằng Lê Tắc
cũng chép Hồng Chân trong sách ANCL, nhưng có lẽ Tắc viết sách ở đất Nguyên, đã
theo sách Tống. 1.
^ Trong các sách Tống, thường chép tên châu mục Quảng Nguyên là Lưu Kỷ (TB, TS,
ĐĐSL). Nhưng cũng có một vài nơi lại chép Lưu ứng Kỷ, như trong truyện Quách Quỳ
ở TS 290 và truyện Yên Đạt ờ ĐĐSL 84.1.
^ Vân Đồn là một đảo trong nhóm phía nam đảo Ile de la Table ở địa đồ Đông
Dương. Đại Bàn là vùng đảo Kế Bào (nay ở Kế Bào có làng Đại Độc và phía đông có đảo
Độc Bàn). Đường thủy từ Trung Quốc sang ta hay qua phía đông hay phía tây Kế Bào.
Đồn Sơn ở phía đông Kế Bào (xem V/2). 1.
* Phú Lương là tên một phủ đời Lý (theo LNĐĐ và VSL, TT). Nay cũng còn châu Phú
Lương thuộc tỉnh Thái Nguyên. Thượng lưu sông cầu chảy qua đó. Đời Lý, phủ Phú
Lương gồm địa phận cả tinh Thái Nguyên bây giờ và cả huyện Đa Phúc nữa. Sông Phú
Lương là khúc sông cầu chảy qua đó. Nối với sông Phú Lương có sông Như Nguyệt,
chảy từ ngã ba Như Nguyệt qua làng Như Nguyệt đến vùng Thị cầu. Tiếp đó là sông
Kháo Túc (xem XV2) chảy xuống Phả Lại, Vạn Kiếp. Có lẽ đối với Tống, Phú Lương là
sông Cầu, mà đối với ta thì lại gọi là sông Như Nguyệt. Cách gọi tên sông ở xứ ta là đặt
tên từng khúc và thường lấy tên xứ sông chảy qua. Vì thế mà tuy một dòng sông, nhưng
có nhiều tên khác nhau. Sự ấy thường làm cho người ta lầm lẫn. Đến đời Lê, sông ấy có
tên là Nguyệt Đức, hay Nguyệt Giang. Trong sử sách ta, sông ấy lại còn tên là Vũ Bình
(VĐUL), và theo LNĐĐ của người Tống, còn thêm tên Nam Định (IV/cth 6 và V/1).
về sông Phú Lương còn có một sự lầm lớn nữa, là các sử Trung Quốc và sử ta đều
lầm với sông Nhị Hà. Nguyên nhân sự lầm ấy là bởi sử gia Trung Quốc. Có lẽ người
Tống khi đọc đến truyện Quách Quỳ đưa quân đến sông Phú Lương, “ch i còn cách G iao
C h i có m ộ t con sôn g" , thì tưởng Phú Lương Giang là Lô Giang (Nhị Hà). Theo chỗ tác giả
nhận thấy, thì ít nhất là về đời Nguyên đã lầm như vậy rồi. Trong N g u y ê n sử , A n N a m
tru y ệ n , chép việc Sài Thung tới Thăng Long năm 1278: có nói quan Thái úy (vua Trần

203