Page 97 - Kiến Trúc Đình Chùa Nam Bộ

- Nền gạch và bó vỉa:
Trước đây (đầu thê kỳ XX về trước) đa số nén đình, chùa Nam Bộ, nhất là nển hiên
đình, chùa; được lát bằng “gạch tàu” (Xem hình 3.78), một biến thể của gạch Bát Tràng
ờ Bắc Bộ, có thể thấy trong: Đình Hiệp Ninh - Tây Ninh, đình Bình Hòa - TP.HCM,
chùa Trường Thọ - TP.HCM... Bó vỉa nền thường bằng dá ong (Xem hình 3.77) hay đá
xanh. Càng về sau (đầu thế kỷ XX đến nay), nền gạch tàu cũ dã hư, có nơi, được thay
thế bằng loại “gạch bồng” xi-măng với mặt sáng bóng, hoa văn sặc sỡ như đình Tân Lân
- Biên Hòa, đình Bình Thủy - Cẩn Thơ, chùa Giác Lâm - TP.HCM, chùa Bửu Phong -
Biên Hòa v.v... và bó vỉa được xây gạch tô hổ hoặc đúc bằng bê-tông. Đây là một biểu
hiện cùa văn hoá ứng xử với môi trường xã hội trong giao lưu văn hoá với phương Tây.
Tuy nhiên, không phải lúc nào sự biểu hiện này cũng thích hợp. Việc thay thê gạch tàu
bằng loại “gạch bóng” xi-măng với mặt sáng bóng, hoa văn sặc sỡ (dương tính mạnh),
thường không đổng bộ với cấu trúc chung toàn cõng trình kiến trúc cũ (âm tính mạnh).
Trong trường hợp này viộc đổi mới thiếu cân nhắc trờ nên thô thiển.
3.1.2.3. Đặc điểm văn hóa biểu hiện qua không gian nội thất
Theo sự chuyển biến qua thời gian và lịch sử, bằng cách nhìn đương đại, có thể chia
hình thức trang trí nội thất đình, chùa Nam Bộ thành 3 phong cách chính: Thuần cổ,
cách tân và hiện đại.
a) Phong cách thuán cổ
- Phong cách thuần cổ biểu hiện qua mặt cắt không gian nội thất:
Nếp nhà vuông theo kiểu “ngũ hành”mà hầu hết kiến trúc đình, chùa cổ tại Nam Bộ
thường xây dựng, tự nó đã qui định một không gian nội thất tương đối phóng khoáng.
Bằng cách sử dụng mặt bằng vuông, lợp ngói máng xối, độ dốc khoảng 22° (40%),
không trần..., tự thân lối cấu trúc này dã đem lại sự vượt trội về không gian sử dụng
trong nội thất (cao hơn gần gấp đôi độ cao mặt đứng mà tường bao che bên ngoài xấc
định), làm cho khối tích không gian sử dụng trong nội Ihất tăng lên hơn gấp hai lẩn so
với bình thường. Sự mờ rộng độ cao (mang tính dương-động) dã tạo hiệu ứng đột biến
trong cảm nhận không gian nội thất. Mặt khác, bằng hiệu ứng phối cảnh qua cảm nhận
thị giác, hai hệ kèo xiên song song hợp cùng hai hàng cột tròn - thế trực (dưotng-động)
cũng song song và hàng dòn tay cách đều thấp dần về phía chánh điện v.v... tạo “động
lực” cho cảm nhận thị giác hướng tầm vể phía thờ phụng chính. Cuối tẩm nhìn được
“khóa” lại bằng các “bao lam” hay “hoành phi” treo cao ngang (hoành-tĩnh) phía trên bệ
thờ chính... tất cả đã tạo được một không gian tâm linh với tính hướng nội cẩn thiết cho
chốn thờ tự Đông Phương, nó hoàn toàn phù hợp với truyền thống văn hoá trọng tình,
mà đình, chùa là những đại diện tiêu biểu nhất (Xem hình 3.29, 3.30).

98