Page 227 - Huế Trong Tôi

Núi giả cười ai dựa Quốc Trung^.
Hà Bắc rồi đây vời Quách, Lý^,
Hai kinh chốc lát phục đường cung".
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)
Lời thơ của Nguyễn Xuân ôn - mà cũng chung cho
các nhà văn thân, sĩ phu yêu nước chôhg Pháp cuối thế

kỷ XIX - thâ'm một nỗi buồn sâu xa. Tâ't nhiên thửứi
thoảng cũng le lói một niềm hy vọng, một thoáng ước
mong, nhưng mơ hồ, thiếu cơ sở hiện thực. Điều đó cũng
dễ hiếu, vì nghĩa lớn họ cũng đxmg ra hành động, nhưng
ngay từ đầu họ đã nhận thây không còn điều kiện để cứu
vãn thời cuộc, tiền đồ thắng lợi đã không còn.
Cuối cùng, phong trào yêu nước chống Pháp do các
văn thân, sĩ phu yêu nước chống Pháp lãnh đạo đã thất
bại trước súng ôhg của quân thù. Nhưng không thể vì vậy
mà đánh giá thâ'p phong trào, cũng như bộ phận lãnh đạo
phong trào. Trái hẳn lại, thật đúng như một sử gia nước
ngoài đã nhận xét là qua phong trào đã thể hiện rõ "lòng
tự hào mạnh mẽ của dân tộc Việt Nam về bản thân và lịch

sừ của họ", và phải thây đây là "một sự tiê'p tục, một sợi
dây nôi liền cuộc kháng chiến này với những cố gắng có
kết quả hon vào thê'kỷ XX"3.

1. Dương Quô'c Trung là một gian thần định cướp ngôi nhà
Đường.
2. Quách Tử Nghi và Lý Quang Bật là hai tướng giỏi có công
đánh giặc khôi phục nhà Đường.
3. David Marr: Phong trào chông chủ nghĩa thực dân của Việt Nam.

226